ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ:
ΚΑΤΕΡΙΝΑ-ΤΖΟΑΝ DEARING

Οικογενειακή Θεραπεύτρια;
Υποψήφια Διδάκτωρ Counseling and Psychotherapy;
MA Psychology of Education;
Καθηγήτρια του Τμήματος Ψυχολογίας Ελληνοβρετανικού Κολλεγίου

Η οικογένεια αποτελεί ένα ζωντανό σύστημα που ορίζεται και εξελίσσεται μαζί με το κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσεται και ανήκει. Οι αλλαγές που έχουν επέλθει τις τελευταίες δεκαετίες στον σύγχρονο τρόπο ζωής είναι αναπόφευκτο να έχουν επιδράσει και το οικογενειακό σύστημα.

Για παράδειγμα το παραδοσιακό μοντέλο οικογένειας αντικαταστάθηκε, από τη πυρηνική που μετατράπηκε σε νέες μορφές οικογενειακής συμβίωσης. Ένας από τους στόχους του σεμιναρίου είναι να δώσει σε αυτούς που θα το παρακολουθήσουν τη δυνατότητα να έχουν μια ολοκληρωμένη εικόνα της εξέλιξης του οικογενειακού συστήματος.

Γενική θεωρία Συστημάτων και η Κυβερνητική

Η συστημική θεωρία βασίστηκε στη γενική θεωρία συστημάτων (Bertalanfy, 1968). Αναπτύχθηκε αρχικά στο χώρο της μηχανικής, για να βρει αργότερα εφαρμογή και σε άλλες επιστήμες, όπως η οικονομία, η βιολογία, και η πληροφορική. Σύγχρονη προσπάθεια σύνθεσης των διαφόρων όψεων της πραγματικότητας, υιοθετώντας μια ολιστική αντίληψη του κόσμου. Τι είναι σύστημα;

Σύμπλεγμα αλληλοεπηρεαζόμενων και αλληλοεξαρτώμενων μεταξύ τους στοιχείων. Κάθε αλλαγή σε κάποιο στοιχείο του συστήματος επιφέρει αλλαγές σε ολόκληρο το σύστημα (Bateson, 1972). Το σύστημα δεν είναι απλά το άθροισμα των μερών του, αλλά μια οργανική ενότητα που διαφέρει ποιοτικά από τα επιμέρους κομμάτια που την απαρτίζουν.

Τι είναι η Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία (Boscolo et al., 1987; Bowen, 1978). και που εφαρμόζεται;

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ-δεν είναι απλά μια ομάδα ανθρώπων που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους

σύνθετη ολότητα

με δική της δομή, κανόνες και στόχους,

οι αλληλεπιδράσεις των μελών είναι εξίσου - αν όχι περισσότερο- σημαντικές από τα δρώντα μέλη. Έτσι, είναι άσκοπη και αδύνατη η κατανόηση της συμπεριφοράς ενός μέλους της οικογένειας, ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά των άλλων μελών.

Πώς λειτουργεί στην Ψυχοθεραπεία; ο θεραπευόμενος àως μέλος ενός συστήματος που βρίσκεται σε συνεχή αλληλεπίδραση κι 'ανταλλαγή' πληροφοριών με τα υπόλοιπα μέλη του συστήματος, αλλά και ταυτόχρονα με άλλα μικρότερα, ή μεγαλύτερα συστήματα, στα οποία είναι μέλος.

Πώς διαφέρει η Συστημική προσέγγιση από τις άλλες σχολές ψυχοθεραπείας;

Δεν στηρίζεται σε κάποια θεωρία προσωπικότητας ή θεωρία κινήτρων.

Η διαδικασία της ψυχολογικής εκτίμησης είναι αναπόσπαστο μέρος της θεραπευτικής διαδικασίας και δεν έχει νόημα αν θεωρηθεί ανεξάρτητα από αυτήν.

Η 'αλλαγή' γίνεται αντιληπτή ως αλλαγή των λειτουργικών ιδιοτήτων του συστήματος, κι όχι ως αλλαγή των ατομικών χαρακτηριστικών κάποιου μέλους του συστήματος.

Έτσι, τα ψυχολογικά συμπτώματα επαναπροσδιορίζονται ως 'ενδείξεις' ενός ολόκληρου συστήματος σχέσεων.

Πώς βοήθησε η Συστημική προσέγγιση την εξέλιξη της Ψυχοθεραπείας;

Μεταθεωρία= ένα αντιληπτικό πλαίσιο ερμηνείας με βάση το οποίο μπορούν να εξηγηθούν πολλά φαινόμενα που συμβαίνουν, τόσο στη θεραπεία όσο και στη ζωή γενικότερα, όπως επίσης και να κατανοηθούν από διαφορετικό πρίσμα πολλές άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις. Παράλληλα - ο ρόλος της ψυχοθεραπείας διευρύνεται +πλαίσιο δράσης του θεραπευτή.

1. οι κρίσεις στη ζωή των ατόμων απενοχοποιούνται, αφού αντιμετωπίζονται ως ευκαιρίες για ανανέωση και θετική αλλαγή.

2. ο άνθρωπος που ζητάει βοήθεια βγαίνει από το ρόλο του 'προβληματικού', αφού η προσωπική του πορεία συνδέεται με τις εξελικτικές φάσεις των συστημάτων (οικογένεια καταγωγής, εργασία, εκπαίδευση) που ζει κι ανήκει, ενώ ταυτόχρονα δίνεται έμφαση στην προσωπική ευθύνη του ανθρώπου για την εξέλιξη του Ιστορική αναδρομή

1960 o Ackerman ίδρυσε στην Ν.Υορκη το Οικογενειακό Ινστιτούτο.

1962 σε συνεργασία με τον Jackson, εξέδωσαν το επιστημονικό περιοδικό Family Process

1964-1968 Virginia Satir εξέδωσε το σύγγραμμα της Conjoint family therapy (Δυαδική Θεραπεία Οικογένειας )

1966 Bowen μίλησε για τη λειτουργία της οικογένειας ως σύστημα “The use of family theory in clinical practice”

1967 Watzlawick, Beavin Jackson δημοσίευσαν “Pragmatics of human communication”

1974 Minuchin εισήγαγε το δομικό μοντέλο της οικογένειας.

1981-2003 Robin Skynner συνέδεσε της συστημικες θέσεις στο ψυχοδυναμικό μοντέλο

Mara Selvini- Palazzoli, αναλύτρια παιδιών, βρήκε ενδιαφέρουσες τις θέσεις του Bateson και της βραχείας οικογενειακής θεραπείας στην ομάδα του Παλο Αλτο (ανορεξικτους εφήβους). 1967 ιδρύθηκε η Σχολή του Μιλάνου, στο Ινστιτούτο για τη Μελέτη της Οικογένειας με τους Luiggi Boscolo, Giuliana Prata , Giafranco Cecchin όπου συνεργάστηκαν μέχρι το 1978 .

Κυκλικότητα

«Βλέπουμε κάθε σύστημα να επηρεάζει και να επηρεάζεται απόκάθε άλλο σύστημα και κάθε άτομο να επηρεάζει και να επηρεάζεται από κάθε άλλο άτομο. Κατανοούμε τους εαυτούς μας ως μέλη μιας κοινωνίας του κόσμου και βλέπουμε αλληλοσυσχετισεις σε κάθε επίπεδο του συστήματος. Πράγματι ένα από τα οφέλη που απορρέουν από τη συστημικη θεωρία/κυβερνητική είναι ότι αυξάνεται η επίγνωση αυτών των διαφορετικών επιπέδων, η ίδια επίγνωση αποτελεί και μια ματαίωση . Η αναγνώριση του όλου απαιτεί την επίγνωση ότι δεν είμαστε παρά ένα μικρό μέρος αυτού του όλου» (Cecchin G.,1987, σελ. 410).

Σύμφωνα με τις σχολές οικογενειακής θεραπείας η έμφαση δίνεται στην επικοινωνία αλλά και την αλληλεπίδραση των μελών. Αυτό γίνεται και εμφανές από τις πρώτες κιόλας επαφές με τον οικογενειακό θεραπευτή.

Στο β’ μέρος αυτής της θεματικής ενότητας θα ακολουθήσει ανάλυση των κύριων ψυχοθεραπευτικών ρευμάτων-σχολών οικογενειακής θεραπείας . Ψυχοδυναμικό (A. Adler); Διαγενεακό, (M. Bowen); Δομικό (S.Minuchin); Θεραπευτική Σχολή του Μιλάνου (Milan Systemic Group); Eπικοινωνιακό (V. Satir) οπου θα πραγματοποιηθεί σεμινάριο το επόμενο ακαδημαϊκό έτος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Anderson, H. & Goolishian, H. (1988). Human Systems as Linguistic Systems: Preliminary and evolving ideas about the implications for clinical theory. Family Process, 27, 371-393.

Berger, P & Luckman, T. (1966). The Social Construction of Reality: A Treatise in the Sociology of Knowledge. New York: Doubleday and Co.

Bott, D. (1994) Theory and Practice: A family systems framework for intervention with individuals. Counselling Psychology Quarterly, Vol. 7, No. 2: 105-115.

Bowlby, J. (1987). Attachment. In R Gregory (Ed) The Oxford Companion to the Mind. Oxford: Oxford University Press.

Burnham J. B. (1986) "Family Therapy". London ; Routledge.

Burr, V. (1995). An Introduction to Social Constructionism. London: Routledge.

Cecchin G. (1987) - "Hypothesizing, Circularity, and Neutrality Revisited : An Invitation to Curiosity". Family Process, Vol.26 :405-413.

Δεκλερής, Μ. (1986). Συστημική Θεωρία. Αθήνα: Σάκκουλα

Feinberg P. H. (1990) - "Circular Questions : Establishing the Relational Context". Family Systems Medicine, Vol. 8, No. 3.

Goldner, V., Penn, P., Sheinberg, M. & Walker, G. (1990). Love and violence: gender paradoxes in volatile attachments. Family Process, 29 (4), 343-363.

Goldenberg, I. & Goldenberg, H. (2004)Family Therapy. An overview(6th edition)Pacific Grove: Brooks Cole

George, E., Iveson C. and Ratner, H. (1990) Problem to solution: Brief Therapy with Individuals and Families. London: BT Press.

Griffin, W.A. (1993) Family Therapy: Fundamentals of Theory and Practice. New York: Brunner/Mazel

Jenkins H. and Asen K. (1992)- "Family Therapy without the family : a framework for systemic practice". Journal of Family Therapy, 14 : 1-14.

Jones E. (1993)." Family Systems Therapy". London ; Wiley.

Mikesell, R. H. Lusterman, D. D. and McDaniel, S. H. (ed.) (2009) Integrating Family Therapy: Handbook of Family Psychology and Systems Theory. Washington: American Psychological Association. (and dvd).

Minuchin S(1974) Families and Family Therapy. Tavistock, London

Neighbour R H(1982) Journal of the Royal College of General Practitioners 32, 737-742

Napier, A., & Whitaker, C. (1988). Οικογένεια μαζί κι όμως αλλιώτικα. Αθήνα: Κέδρος.

Palazzoli Selvini M. (1980) - "Hypothesizing - Circularity - Neutrality : Three Guidelines for the Conductor of the Session". Family Process, Vol.19 :3-12.

Penn P. (1982) - "Circular Questioning". Family Process, Vol.21 : 267-280.

Penn P. (1985) - "Feed-Forward : Future Questions, Future Maps". Family Process, Vol.24, 299-310.

Satir V(1978) Conjoint Family Therapy. Souvenir Press, London

Stratton, P., Preston-Shoot, M., and Hanks, H. (ed.) (1990) Family Therapy: Training and Practice. Birmingham: Venture Press.

Thrower S M, Bruce W E & Walton R F(1982) Journal of Family Practice 3, 451-7

Tomm K. (1987) - "Interventive Interviewing : Part 1. Strategizing as a fourth Guideline for the Therapist". Family Process, Vol. 26, 3-13.

Tomm, K. (1987a) Interventive Interviewing: Part 1. Strateging as a fourth Guideline for the Therapist. Family Process, 26:3-33.

Tomm, K. (1987b) Interventive Interviewing:Part II. Reflexive Questioning As A Means To Enable Self Healing. Family Process, 26:167-183.

Tomm, K. (1988) Interventive interviewing:Part III. Intending to ask linear, circular, strategic, or reflexive questions? Family Process, 27:1-15.

Τσαμπαρλή, Α. (2004). Η Ψυχαναλυτική Προσέγγιση της Οικογένειας. Αθήνα: Ατραπός

Vaughn, C. E., and Leff, J. P. (1976) The influence of family and social factors on the course of psychiatric illness: A comparison of schizophrenic and depressed neurotic patients. British Journal of Psychiatry, 129:125-137.

Von Bertalanffy, L. (1950). The theory of open systems in physics and biology. Science, 111, 23-28.

Waltzlawick P., Bavelas J.B., Jackson D. (1967) Pragmatics of Human Communication. New York: WW Norton.

White, M. (1995). Re-authoring Lives: Interviews and Essays. Adelaide, South Australia: Dulwich Centre Publications.