 
| ||||
Ομιλία κου Κ. Καρκανιά στην Ημερίδα
«Από τα Αρχαία στα Νέα Ελληνικά» Τα Νέα Ελληνικά για όσους γνωρίζουν Αρχαία
Μια τεράστια νέα αγορά
Η έννοια της αγοράς στην εκπαίδευση
Πολλοί ξενίζονται όταν μιλώ για Αγορά της Εκπαίδευσης. Και όμως όλοι γνωρίζουμε ότι υπάρχει μια τεράστια αγορά εκπαιδευτικών υπηρεσιών τόσο εντός της Ελλάδος όσο και εκτός. Εντός της Ελλάδας οι ιδιωτικές δαπάνες για εκπαιδευτικές υπηρεσίες φθάνουν περίπου τα 5 δις ΕΥΡΩ έναντι 7 δις ΕΥΡΩ της δημόσιας δαπάνης. Και από αυτά ένα μεγάλο μέρος δαπανώνται από τις ελληνικές οικογένειες για εκμάθηση ξένων γλωσσών - περίπου 800.000 μαθητές παρακολουθούν τέτοια μαθήματα ανά πάσα στιγμή. Οι δαπάνες δεν αφορούν όμως μόνο δίδακτρα αλλά και αγορά βιβλίων και άλλων υλικών, εξέταστρα για εξετάσεις γλωσσομάθειας, εκπαιδευτικά ταξίδια στο εξωτερικό - ιδίως στο Ηνωμένο Βασίλειο κλπ. Δεν πρέπει βεβαίως να ξεχνούμε και την παράλληλη αγορά των λογοτεχνικών και άλλων βιβλίων - δίσκων μουσικής - κινηματογραφικών ταινιών - ποτών και φαγητών στην γλώσσα που μαθαίνουμε π.χ. σαμπάνια, σολομός, ουίσκι, ρούμι, βότκα, κτλ. Ούτε πρέπει να παραλείψουμε την επόμενη αγορά, αυτή των σπουδών κάθε επιπέδου - τεχνικών - τεχνολογικών - πανεπιστημιακών κλπ στην χώρα της οποίας μάθαμε την γλώσσα. Όπως υπάρχει λοιπόν Αγορά για την διδασκαλία ξένων γλωσσών στην Ελλάδα έτσι υπάρχει και Αγορά για την διδασκαλία των Ελληνικών σε όλο τον κόσμο. Και όταν λέμε ελληνικά εννοούμε βεβαίως μια ελληνική γλώσσα σε όλες τις μορφές της από αυτήν της Γραμμικής Β, σε αυτήν του Ομήρου και των Κλασσικών και Ελληνιστικών χρόνων και της Καινής Διαθήκης και της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και της Εκκλησίας και αυτήν του νέου Ελληνικού Κράτους. Δεν είμαι γλωσσολόγος και δεν αισθάνομαι την ανάγκη να αποδείξω την αυτονόητη για εμένα συνέχεια της γλώσσας μας, άλλωστε δεν είναι αυτός ο σκοπός της δικής μου ομιλίας. Απλά και μόνο θα πω ότι οι ξένοι, αυτοί οι οποίοι αποτελούν την Αγορά στην οποία απευθυνόμαστε πιστεύουν σε αυτή την συνέχεια. ¶λλωστε το ίδιο διαλαλούν και οι ποιητές μας - θυμίζω τρείς από αυτούς : Τον ¶γγελο Σικελιανό ο οποίος ενώπιον του «Διεθνούς Συνεδρίου για μια Παγκόσμια Ομοσπονδιακή Οργάνωση» που έγινε το 1947 στο Μοντραί της Ελβετίας είπε : «…… σας προτείνω σήμερα ως διεθνή γλώσσα της Ομοσπονδίας την Νεοελληνική, που είναι αληθινή θυγατέρα και η νόμιμη κληρονόμος της αρχαίας, από την οποία όλοι οι πολιτισμένοι λαοί άντλησαν, ως από πηγή των πηγών, το αληθινό νόημα του ανθρώπινου πολιτισμού στο σύνολό του». Τον Γιάννη Ρίτσο στην Ρωμιοσύνη «Δω πέρα η κάθε πόρτα έχει πελεκημένο ένα όνομα κάπου από τρεις χιλιάδες τόσα χρόνια». Τον Οδυσσέα Ελύτη στο ¶ξιον Εστί «Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική, το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου. Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου». Πώς όμως μπορούμε να προσεγγίσουμε αυτή την Παγκόσμια Αγορά; Σε αυτό το ερώτημα η θεωρητική απάντηση είναι απλή - περιέχεται σε όλα τα βιβλία που έχουν σχέση με την Προώθηση, Τοποθέτηση, Πώληση προϊόντων και υπηρεσιών. Στην αρχή προσδιορίζεις ποιο είναι το προϊόν, ποια η υπηρεσία που έχεις ή μπορείς να παράγεις και το προτυποποιείς, προσπαθείς να το κάνεις πολύ καλό. Στην συνέχεια ερευνάς ποιοι είναι οι πιθανοί αγοραστές του, πόσοι είναι, που βρίσκονται, ποιο είναι το μορφωτικό τους επίπεδο, ποια η αγοραστική τους ικανότητα. Ακολούθως σκέπτεσαι πως θα προωθήσεις το προϊόν σου, πώς θα το τοποθετήσεις κοντά στους πιθανούς αγοραστές του. Και βέβαια ερευνάς τι κάνουν οι ανταγωνιστές σου, τι κάνουν οι παραγωγοί παρόμοιων προϊόντων και υπηρεσιών και ακολουθείς δοκιμασμένες συνταγές επιτυχίας. Και στον τομέα των γλωσσών και πολιτισμού μπορούμε να διδαχθούμε πολλά από τους ¶γγλους, τους Αμερικάνους, τους Γάλλους, τους Γερμανούς, τους Ιταλούς κλπ. Για το γενικότερο αυτό θέμα έχουμε ασχοληθεί σαν Οργανισμός για την Διάδοση της Ελληνικής Γλώσσας και έχω μιλήσει και στον παρελθόν. Θυμίζω ότι οργανώσαμε την Ημερίδα με θέμα την «Οικονομική Σημασία της Διάδοσης της Ελληνικής Γλώσσας» τον Φεβρουάριο του 2008 καθώς και το 7ο Διεθνές Συνέδριό μας με θέμα «Η διδασκαλία των Ελληνικών στον Κόσμο» τον Σεπτέμβριο του 2008 στο Μεσολόγγι. Επίσης παρόμοιο θέμα είχε η εισήγησή μου σε Ημερίδα του Δήμου Ιλίου τον Δεκέμβριο του 2007 με τίτλο «Η συμβολή της διάδοσης της Ελληνικής Γλώσσας στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας». Σημειώνω, ότι με την υποστήριξη της Ελληνικής Γλώσσας στο εξωτερικό ασχολούνται το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας, το Υπουργείο Εξωτερικών, το Υπουργείο Πολιτισμού, το Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού, πολλά Ελληνικά Πανεπιστήμια αλλά και οι Ορθόδοξες Αρχιεπισκοπές σε όλο τον κόσμο. Εξ άλλου για την διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας σε ξένους στο εσωτερικό ασχολούνται το Υπουργείο Παιδείας, το Κέντρο Εκπαίδευσης Ενηλίκων, το Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων, το Υπουργείο Εργασίας, πολλοί Δήμοι, Σύλλογοι κλπ. Παρατηρούμε όμως, ότι δεν υπάρχει κανείς ουσιαστικός συντονισμός παρά την ύπαρξη του ΙΠΟΔΕ - του Ινστιτούτου Παιδείας Ομογενών και Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης κλπ και δεν υπάρχει καμιά ουσιαστική καταμέτρηση για το πόσοι φοιτούν σε σχολεία ή Πανεπιστήμια και για το επίπεδο αυτών που μαθαίνουν ελληνικά. ¶λλωστε το ΙΠΟΔΕ δεν ασχολείται με την διάδοση της γλώσσας μας αλλά μόνο με την διδασκαλία της σε ομογενείς. Και για να έλθω στο σημερινό μου θέμα σημειώνω ότι όλες οι προαναφερθείσες προσπάθειες δεν στοχεύουν καθόλου σε αυτούς που μαθαίνουν ή έχουν μάθει να θέλουν να μάθουν παλιότερες μορφές της ελληνικής γλώσσας. Υπάρχουν κάποιες μικρές εξαιρέσεις, τις οποίες πρέπει να αναφέρω: Η Ελληνική Πολιτεία αλλά και Ιδρύματα υποστηρίζουν κάποιες έδρες κλασσικών σπουδών στο εξωτερικό. Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Δελφών συγκέντρωνε πληροφορίες για την διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών σε διάφορες χώρες, οργάνωνε σχετικά σεμινάρια και έναν διαγωνισμό αρχαίων ελληνικών στην Ευρώπη. Παρόμοια προσπάθεια έκανε το Υπουργείο Παιδείας από το 2001. Και βέβαια ο Οργανισμός μας ασχολήθηκε με την προώθηση της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών από το 1997 με δυο τρόπους - την διοργάνωση ενός Διεθνούς Διαγωνισμού Αρχαίων Ελληνικών και την συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία των Εθνικών Ενώσεων Κλασσικών Φιλολόγων, την EUROCLASSICA. Όπως γνωρίζετε το Υπουργείο Παιδείας μας κάλεσε και συνδιοργανώνουμε από το 2005 τον Διεθνή Διαγωνισμό Αρχαίων Ελληνικών για μαθητές λυκείου με εξαιρετικά αποτελέσματα. Εμείς όμως δεν ενδιαφερόμαστε για τον Διαγωνισμό αυτόν σαν ένα μέτρο της αρχαιομάθειας των μαθητών στην Ευρώπη και τον άλλο κόσμο. Δεν είναι αυτός ο στόχος μας. Εμείς ενδιαφερόμαστε για αυτό τον Διαγωνισμό για άλλους σκοπούς και συγκεκριμένα: Θέλαμε με αυτόν τον τρόπο να αυξήσουμε τους μαθητές που μαθαίνουν τα αρχαία ελληνικά δηλαδή μια παλιότερη μορφή της σημερινής μας γλώσσας. ¶λλωστε πιστεύαμε, ότι έτσι θα αυξηθούν και αυτοί που γνωρίζοντας τα παλιότερα ελληνικά και την παλιότερη Ελλάδα θα ήθελαν να μάθουν και τα νεώτερα ελληνικά και την νεώτερη Ελλάδα. Ποιοι μαθαίνουν όμως αρχαία ελληνικά στον κόσμο; Οι μαθητές των κλασσικών λυκείων. Υπάρχουν τέτοια στην Ιταλία Στην Βουλγαρία Στην Κροατία Στην Γερμανία Στην Αυστρία Στην Ρωσία Και αλλού Οι μαθητές που μπορούν να επιλέξουν αρχαία ελληνικά και λατινικά στα λύκειά τους στην Ισπανία Στην Γαλλία Στην Γερμανία Στην Πολωνία Στην Γεωργία Στις ΗΠΑ Στο Ηνωμένο Βασίλειο Και αλλού Οι μαθητές των εκκλησιαστικών λυκείων. Οι φοιτητές των κλασσικών σπουδών της θεολογίας. Οι φοιτητές φιλολογίας - φιλοσοφίας κλπ που διαλέγουν τα αρχαία σαν μάθημα επιλογής. Πόσοι άραγε είναι αυτοί; Δεν έχουμε λοιπόν ακριβή στοιχεία αλλά θα μπορούσαμε να υποθέσουμε, ότι είναι 180.000 οι μαθητές τους ενώ παλαιότερα ήταν πολύ περισσότεροι. Έχουμε λοιπόν μπροστά μας μια τεράστια αγορά νέων ανθρώπων που μαθαίνουν ήδη αρχαία ελληνικά - περίπου 500.000 σε κλασσικά λύκεια - και μια ακόμη πιο μεγάλη ανθρώπων κάθε ηλικίας που έχουν μάθει κάποια αρχαία ελληνικά στο παρελθόν και είναι περίπου 20.000.000. Αυτοί είναι άνθρωποι με κλασσική παιδεία, οι οποίοι εν γένει αγαπούν την Ελλάδα, την ελληνική γλώσσα, την ελληνική τέχνη κλπ έστω στις παλιότερες μορφές τους. Είναι εύκολο λοιπόν να τους προτείνουμε να μάθουν και νέα ελληνικά είτε παράλληλα με τις σπουδές τους - αν είναι μαθητές ή φοιτητές - είτε παρακολουθώντας μαθήματα νέων ελληνικών σε φροντιστήρια στις χώρες τους ή στην Ελλάδα. Εξ άλλου ένα μεγάλο μέρος τους έρχεται κάθε χρόνο στην Ελλάδα σαν περιηγητές. Ας κάνουμε έναν σχετικό υπολογισμό. Κάθε χρόνο έρχονται στην Ελλάδα περισσότεροι από 15.000.000 περιηγητές που είναι κυρίως Ευρωπαίοι. Εάν είναι σωστή η προαναφερθείσα εκτίμηση, ότι δηλαδή 5% από τους Ευρωπαίους έχουν κάποια γνώση αρχαίων ελληνικών τότε έχουμε κάθε χρόνο περισσότερους από 500.000 τέτοιους περιηγητές. Υπάρχει λοιπόν ήδη μια πολυπληθής δυνητική αγορά. Εμείς έχουμε ή μπορούμε να έχουμε προϊόντα για πώληση. Αναφέρω : Είναι προφανές, ότι για αυτούς τους λόγους εμείς έχουμε συμφέρον να βοηθούμε στην συνεχή αύξηση των μαθητών και φοιτητών της αρχαίας ελληνικής στον κόσμο. Τι σημαίνει όμως από πλευράς οικονομικής η διδασκαλία της αρχαίας ή της νέας ελληνικής σε άτομα που γνωρίζουν ήδη ή μαθαίνουν αρχαία ελληνικά; Έστω ότι στην Ε.Ε. έχουμε 100.000 μαθητές ή φοιτητές που αποφοιτούν κάθε χρόνο με κάποιες γνώσεις Αρχαίων Ελληνικών. Εάν αυτοί επισκέπτονταν την Ελλάδα έστω σε ποσοστό 50% για 10 ημέρες, θα είχαμε σαν χώρα έσοδα 100.000.000 ΕΥΡΩ. Εάν το 30% των 500.000 Ευρωπαίων που μαθαίνουν αρχαία Ελληνικά στο σχολείο τους αγόραζαν έστω ένα βιβλίο ελληνικής παραγωγής κατ’ έτος θα είχαμε για την Ελλάδα 3.000.000 ΕΥΡΩ. Εάν το 30% των έστω κατ’ ολίγον αρχαιομαθών περιηγητών έμεναν στην Ελλάδα μια εβδομάδα περισσότερο για κάποια μαθήματα αρχαίων ή νέων Ελληνικών θα είχαμε τουλάχιστον 150.000.000 ΕΥΡΩ για την χώρα. Εάν το 20% των ευρωπαίων μαθητών που μαθαίνουν αρχαία ελληνικά ήθελαν να μάθουν νέα ελληνικά θα είχαμε 100.000 νέους μαθητές της σημερινής μας γλώσσας. Σκεφτείτε τι θα σήμαινε αυτό για την Ελλάδα: Και βέβαια τα οφέλη δεν είναι μόνο οικονομικά αλλά και πολιτιστικά και πολιτικά και ίσως αυτά τα τελευταία να είναι πιο σημαντικά ιδιαιτέρως σήμερα. Πώς όμως μπορούμε να πετύχουμε αυτόν τον στόχο και να έχουμε τα ανωτέρω οφέλη; Κατ’ αρχάς θα πρέπει η Πολιτεία να ενστερνισθεί το Όραμα για την διάδοση της ελληνικής γλώσσας σε όλες τις μορφές της στο εξωτερικό όχι μόνο σαν γενική αόριστη επιθυμία αλλά σαν στόχο που συνδέεται με οικονομικά και πολιτιστικά και πολιτικά οφέλη. Στην συνέχεια πρέπει να δημιουργηθεί η κατάλληλη κεντρική οργάνωση υπό έναν φορέα, όπως π.χ. το Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού και να παραχωρηθούν σε αυτόν όλοι οι διατιθέμενοι πόροι, οι οποίοι σήμερα δίδονται σε πολλούς φορείς και δεν έχουν αποτελεσματικότητα. Ειδικά όμως για την Αγορά των αρχαιομαθών προηγείται η δική μας (της Πολιτείας, της Εκπαιδευτικής Κοινότητας, της Κοινωνίας) αποδοχή του προφανούς, δηλαδή ότι η γλώσσα των αρχαίων και ελληνιστικών χρόνων είναι η δική μας γλώσσα και ότι από αυτήν μπορούμε να μεταβούμε στην ομιλούμενη σήμερον ελληνική και εμείς όπως και οι ξένοι μαθητές. Γιατί εδώ στην Ελλάδα υπάρχουν αρκετοί, που δεν πιστεύουν το προφανές και οι εξωφρενικές απόψεις τους προβάλλονται από εφημερίδες και ακούγονται από πολιτικούς. Ευτυχώς όμως που υπάρχουν τα κείμενα και κυρίως οι λέξεις που έρχονται ίδιες από χιλιάδες χρόνια μέχρι σήμερα τόσο στην νέα ελληνική, όσο και στις περισσότερες άλλες ομιλούμενες γλώσσες και αποδεικνύουν πόσο εύκολη είναι η μετάβαση από την παλιά στην νέα γλώσσα. Φυσικά χρειάζεται κατάλληλο σύστημα, κατάλληλα βιβλία, κατάλληλοι καθηγητές. Και βέβαια πρέπει και εμείς να αποκτήσουμε κλασσικά λύκεια. Και βέβαια πρέπει και εμείς να αναπτύξουμε τις κλασσικές σπουδές και την αρχαιομάθεια στα Πανεπιστήμια, γιατί σε λίγο δεν θα έχουμε φιλολόγους, που να μπορούν να χειρίζονται παλαιότερες μορφές της γλώσσας μας και θα χρειαστεί να εισάγουμε και τέτοιους. Και βέβαια και εμείς πρέπει να αναπτύξουμε βιβλία και σχετικά προϊόντα χρησιμοποιώντας τις νέες τεχνολογίες. Και οπωσδήποτε πρέπει να συνεργαστούμε με αυτούς που έχουν την ίδια γνώμη και τα ίδια συμφέροντα στο εξωτερικό όπως π.χ. με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Κλασσικών Φιλολόγων. Και προφανώς πρέπει να διευρύνουμε τα γεωγραφικά όρια και να ενισχύσουμε τον Διεθνή Διαγωνισμό Αρχαίων Ελληνικών, όσοι μετέχουμε στην Οργάνωσή του και να τον χρησιμοποιήσουμε σαν ένα εργαλείο προώθησης της ελληνομάθειας. Επίσης πρέπει να ζητήσουμε από την Ε.Ε. να υποστηρίξει την διάδοση των κλασσικών σπουδών στα Ευρωπαϊκά σχολεία με τον ίδιο τρόπο που υποστηρίζει την γλωσσομάθεια. Εμείς συνεργαζόμαστε με την EUROCLASSICA για αυτό τον σκοπό προς δυο κατευθύνσεις : Ζητούμε από την Ε.Ε. την θέσπιση δύο νέων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, ενός για τα αρχαία Ελληνικά με το όνομα ΟΜΗΡΟΣ και ενός για τα Λατινικά με το όνομα ΒΙΡΓΙΛΙΟΣ κατ’ αναλογία προς τα δύο παλαιότερα προγράμματα που είχαν τα ονόματα του ΣΩΚΡΑΤΗ (για την γενική παιδεία) και τον ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ ΝΤΑ ΒΙΝΤΣΙ (για την τεχνική εκπαίδευση). Επίσης υποστηρίζουμε την ιδέα της EUROCLASSICA για την ανάπτυξη ενός Ευρωπαϊκού Προγράμματος για τα Αρχαία Ελληνικά, γιατί έτσι θα ήταν ευκολότερη η ανταλλαγή εμπειριών, η χρησιμοποίηση ομοίων βιβλίων, η θέσπιση Ευρωπαϊκού Πιστοποιητικού για τα Αρχαία Ελληνικά σε διάφορα επίπεδα κλπ. Ευτυχώς αυτές τις σκέψεις, αυτές τις ελπίδες, αυτό το όραμα δεν το έχουμε μόνον εμείς οι λίγοι αλλά και πολλοί άλλοι και στην Ελλάδα και στον κόσμο. Αυτοί που θα μιλήσουν σήμερα και πολλοί άλλοι που θα ήθελαν να μιλήσουν, έχουν προσεγγίσει το θέμα της εσπερίδας και θα μας πουν τι έχουν κάνει, τι έχουν πετύχει προσπαθώντας να διδάξουν νέα ελληνικά σε όσους μαθαίνουν αρχαία ελληνικά. Ας τους ακούσουμε και ας σκεφτούμε πως μπορούμε να συντονιστούμε για να πετύχουμε περισσότερα στο μέλλον. | ||||