Εισηγήτρια : Κατερίνα-Τζόαν Dearing

Οικογενειακή Θεραπεύτρια; Υποψήφια Διδάκτωρ Συμβουλευτικής Ψυχολογίας; MA Psychology of Education; Καθηγήτρια του Τμήματος Ψυχολογίας Ελληνοβρετανικού Κολλεγίου.

Η εμφάνισή της ήρθε σαν αποτέλεσμα ενός ψυχολογικού κινήματος που αναπτύχθηκε στην Αμερική ως εναλλακτική λύση στις άλλες δύο θεωρητικές προσεγγίσεις που κυριαρχούσαν εκείνη την εποχή : την ψυχανάλυση και τον συμπεριφορισμό. Η ανθρωπιστική ψυχολογία, όπως και η προσωποκεντρική προσέγγιση, επηρεάστηκε από τα φιλοσοφικά κινήματα του υπαρξισμού και της φαινομενολογίας

Βασικές έννοιες της προσωποκεντρικής:

η μη κατευθυντικότητα από τον σύμβουλο

η συνειδητοποίηση ότι το άτομο έχει αποθέματα προσωπικής δύναμης

Πλαίσιο αναφοράς: Ο Carl Rogers πιστεύει στη θετική φύση του ανθρώπου που δοκιμάζει και αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα με το δικό του υποκειμενικό άξονα αναφοράς

Η προσωποκεντρική συμβουλευτική ή ψυχοθεραπεία είναι μια μορφή θεραπείας κατά την οποία η σχέση ανάμεσα στο σύμβουλο και τον πελάτη είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για την ανάπτυξη και την αλλαγή.

Ενώ η θεραπευτική σχέση θεωρείται πρωταρχικής σημασίας από όλες τις θεραπευτικές προσεγγίσεις, η προσωποκεντρική προσέγγιση τη θεωρεί από μόνη της θεραπευτική.

Η τάση πραγμάτωσης του ατόμου παρέχει το κίνητρο για την ανάπτυξη και την αλλαγή, όμως, για να μπορέσει να λειτουργήσει, είναι απαραίτητη η δημιουργία ενός περιβάλλοντος ασφάλειας όπου το άτομο τιμάται, γίνεται αποδεκτό και κατανοητό.

Βασικές αρχές της είναι:

Α) το άτομο έχει μέσα του πλούσιες δυνατότητες να κατανοεί τον εαυτό του και να μεταβάλει την αυτοεικόνα του, τις βασικές στάσεις ζωής και την αυτοκατευθυνόμενη συμπεριφορά του. Αυτές οι δυνατότητες μπορούν να απελευθερωθούν μόνο εάν εξασφαλισθεί ένα συγκεκριμένο κλίμα διευκολυντικών ψυχολογικών στάσεων.
Β) κάθε άνθρωπος είναι η μοναδική και απόλυτη αυθεντία αναφορικά με τη γνώση του, τις εμπειρίες του, τα συναισθήματά του, τις αναμνήσεις του και γενικά τον εσωτερικό του κόσμο.
Γ) ο άνθρωπος είναι μία αδιάσπαστη ολότητα της οποίας οι νοητικές, ψυχολογικές και φυσικές διαστάσεις αλληλεπιδρούν συνεχώς μεταξύ τους. Αποτελούν έτσι ένα σύνολο που, με τη σειρά του αλληλεπιδρά με το εξωτερικό περιβάλλον. Ένα ανοιχτό σύστημα δηλαδή που βρίσκεται σε μία συνεχή διαδικασία αλληλεπίδρασης και εξέλιξης με το εσωτερικό και το εξωτερικό του περιβάλλον.

Τρεις είναι οι βασικές προϋποθέσεις για την επιτυχία της θεραπείας:

1) γνησιότητα και ψυχολογική ωριμότητα του θεραπευτή
2) πλήρης αποδοχή του πελάτη από τον θεραπευτή
3) ευαισθησία και αντικειμενικότητα στην κατανόηση του πελάτη από τον θεραπευτή

Θεραπεία: ιδιαίτερα μη κατευθυντική και μη ερμηνευτική Βοηθά ακριβώς να απελευθερωθεί αυτή η τάση από τις διάφορες επίκτητες περιβαλλοντικές ανασχετίσεις και να επιτευχθεί η αυτοπραγμάτωση

Θεραπευτής: λειτουργεί απλώς σαν καταλύτης που διευκολύνει την ανάπτυξη-ωρίμανση του πελάτη.

Η θεωρία του Carl Rogers – Ο εαυτός

Εαυτός : θεωρείται ως μια διεργασία, κάτι το οποίο συνέχεια αλλάζει και διαμορφώνεται, και μέσα από το οποίο βιώνουμε τις εμπειρίες μας. Αυτή η αναπαράσταση του εαυτού μου αναπτύσσεται μέσα από την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον και ιδιαίτερα με τους σημαντικούς άλλους. Αναπτύσσεται αλλά παραμένει και σταθερός: δίνει συνοχή και συνέχεια στην εμπειρία μας

Ιστορική Αναδρομή

ΦΑΣΗ Ι (1940-50): Nondirective Psychotherapy

Η προσωποκεντρική προσέγγιση εμφανίστηκε το 1940 από ομάδα ανθρώπων με επικεφαλής τον Carl Rogers.

Το ενδιαφέρον του για την ψυχοθεραπεία καθώς και η πεποίθηση του πως ο άνθρωπος είναι εγγενώς έμπιστος και ικανός να κατανοεί τον εαυτό του και να λύνει τα όποια του προβλήματα χωρίς την άμεση παρέμβαση του θεραπευτή, τον οδήγησε στην προσπάθεια δημιουργίας μιας νέας θεραπευτικής μεθόδου που αρχικά ονομάστηκε μη κατευθυντική

ΦΑΣΗ ΙΙ (1950-57): Reflective Psychotherapy (πελατοκεντρική)

Το επίκεντρο της διαδικασίας της θεραπείας είναι ο πελάτης και όχι οι τεχνικές και οι μέθοδοι.

Παρουσιάζονται οι απαραίτητες αλλά και επαρκείς συνθήκες για την θεραπευτική αλλαγή και δίνεται μεγάλη σημασία στον εσωτερικό κόσμο του πελάτη και στη κατανόησή του από τον θεραπευτή.

Διαπίστωση της περιόδου : η σημασία της ισότιμης συσχέτισης ή συνάντησης (encounter) μεταξύ του θεραπευτή και του πελάτη για τη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για αλλαγή και ανάπτυξη.

Αναθεωρείται ο ρόλος του θεραπευτή ο οποίος πλέον είναι ισότιμο "πρόσωπο" (person) στη σχέση με σημαντικό ρόλο στη διαδικασία.

ΦΑΣΗ ΙΙΙ (1957-70): Experiential Therapy

Η προσωποκεντρική προσέγγιση, όπως και οποιαδήποτε ψυχολογική θεωρία επηρεάστηκε από το ψυχοκοινωνικό και φιλοσοφικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε.

Το έργο του Carl Rogers διαπνέεται από τις βασικές αρχές της φαινομενολογίας και του υπαρξισμού.

Η φαινομενολογία δεν δέχεται την ύπαρξη μιας απόλυτης αντικειμενικής πραγματικότητας την οποία όλοι οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο.

Αντίθετα ο υποκειμενικός τρόπος με τον οποίο ο κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται και βιώνει την πραγματικότητα μια δεδομένη στιγμή καθορίζει την συμπεριφορά του

Μια άλλη κεντρική έννοια στην προσωποκεντρική προσέγγιση είναι η έννοια της «εστίας αξιολόγησης»:

Όταν τα άτομα κάνουν αξιολογήσεις για διάφορα θέματα ή για ανθρώπους, μπορούν

είτε να βασίζονται στην δική τους εμπειρία, οπότε αξιολογούν τις καταστάσεις με βάση την δική τους «οργανισμική αξιολογική διαδικασία»,

είτε να καθοδηγούνται από απόψεις και στάσεις άλλων ατόμων, με αποτέλεσμα η εστία αξιολόγησής τους να γίνεται εξωτερική. Όταν το άτομο είναι συνεχώς εκτεθειμένο σε παιδική ηλικία σε πολλούς όρους αξίας τότε η εστία αξιολόγησης τείνει να γίνει εξωτερική και το άτομο δεν βασίζεται στην προσωπική του εκτίμηση των καταστάσεων, αλλά καθοδηγείται από τους όρους αξίας που έχει ενδοβάλει. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της προσωποκεντρικής προσέγγισης είναι επίσης η προσπάθεια να περιγράψει το «πλήρως λειτουργικό άτομο».

«Το άτομο έχει μέσα του πλούσιες δυνατότητες να κατανοεί τον εαυτό του και να μεταβάλλει την αυτο-εικόνα του, τις βασικές στάσεις ζωής και την αυτο-κατευθυνόμενη συμπεριφορά του. Οι δυνατότητες αυτές μπορούν να απελευθερωθούν μόνο εάν εξασφαλιστεί ένα συγκεκριμένο κλίμα διευκολυντικών ψυχολογικών στάσεων». Rogers

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Baldwin, M. (1987). Interview with Carl Rogers on the use of self in therapy. In M. Baldwin, & V. Satir (eds.) The Use of Self in Therapy ( pp. 7-16) New York: The Haworth Press.

Bozarth, J. D. (1990). The essence of client-centered therapy. In G. Lietaer, J. Rombauts, & R. Van Balen (eds.) Client-Centered and Experiential Psychotherapy in the nineties (pp. 59-64) Leuvan: Leuvan University Press.

Bozarth, J. D. (1999). Person-centered therapy: A revolutionary paradigm. Ross-On-Wye: PCCS Books.

Brodley, B. T. (1997). The nondirective attitude in client-centered therapy. Person-Centered Journal, 4(1), 18-30. Brodley, B. T. (1999). About the nondirective attitude. Person-Centered Practice, 7(2), 79-92.

Grant, B. (May, 1989). Principled and instrumental nondirectiveness in person-centered and client-centered therapy. Paper presented at the Third Annual Meeting of the Association for the Development of the Person-Centered Approach in Atlanta, May, 1989.

Griswold Fearing.,V.,(2000) Individuals in context: a practical guide to client-centered practice Slack Incorporated

Hjelle, L., Ziegler, D. (1981) The phenomenological perspective in personality theory: Carl Rogers. Chapter. 11. Singapore: Mc Graw Hill.

Pervin, L. & John, O. (2001), Κεφ. 9: «Προσέγγιση της Προσωπικότητας από τη Σκοπιά της Θεωρίας της Μάθησης» (σελ. 393-449), Κεφ. 14: «Η γνωστική προσέγγιση της Προσωπικότητας από την Πλευρά της Επεξεργασίας Πληροφοριών» (σελ. 587-639) και Κεφ. 15: «Ανασκόπηση της Θεωρίας της Αξιολόγησης και της Έρευνας για την Προσωπικότητα» (σελ. 641-671) από Θεωρίες Προσωπικότητας. Έρευνα και Εφαρμογές Αθήνα. 'τυπωθήτω' Γιώργος Δαρδάνος. Copyright 1999, Πρωτ.'Personality: Theory and Research?, John Wiley & Sons, Inc. 1970

Rogers, C. R(1942). Counseling and Psychotherapy. New York: Houghton Mifflin Co.

Rogers. C. R. (1961). On becoming a person: A therapist's view of psychotherapy. Boston: Houghton Mifflin.

Rogers, C. R. (1963). The actualizing tendency in relation to "motives"; and to consciousness. In M. Jones (ed.); Nebraska symposium on motivation (Vol. 2. pp. 1-24) Lincoln: University of Nebraska Press