Tης Νταϊάνας Κόχυλα

Δεν συμβαίνει κάθε μέρα να κατεβαίνει μια ομάδα δημοσιογράφων και επιστημόνων από το εξωτερικό στην Ικαρία για δύο εβδομάδες προκειμένου να μελετήσει τη μακροζωία των Ικαριωτών με επικεφαλής τον Dan Βuettner, συγγραφέα του «Βlue Ζones»

Συνάντησα τον Dan Βuettner, τον συγγραφέα του «Βlue Ζones» (www. bluezones. com), που είναι μια μελέτη πάνω στη μακροζωία παγκοσμίως, στο σπίτι μου στις Ράχες για μια συνέντευξη. Ο Βuettner αποκαλεί τον εαυτό του επαγγελματία εξερευνητή. Μέσω της εταιρείας του Quest, έχει ψάξει κάθε είδους ιστορικά φαινόμενα και τρόπους ζωής στον πλανήτη, από το γιατί οι Μάγια εξαφανίστηκαν μέχρι το γιατί οι Ικαριώτες ζουν περισσότερα χρόνια από σχεδόν οποιονδήποτε άλλον στον κόσμο. Καθώς κάνει εξαντλητική έρευνα σε κάθε θέμα κάνει ταυτόχρονα και μια σειρά από παράλληλες εργασίες, από εκπαιδευτικά βίντεο μέχρι και διαδραστική τηλεόραση στο Διαδίκτυο.

Πώς καταλήξατε σε μια τόσο ασυνήθιστη καριέρα;

Άρχισα τις ποδηλατικές μου περιπέτειες μετά το κολέγιο, φτιάχνοντας ομάδες και διασχίζοντας τη Νότια Αμερική, την Αφρική, ακόμα και την Σιβηρία. Αυτά ήταν στις αρχές της δεκαετίας του ΄90.

Το Διαδίκτυο έκανε την έκρηξή του τότε. Ο σκηνοθέτης του «Τιτανικού» Βob Βallor βρήκε τρόπο πώς να συνδέσει έναν υπολογιστή με έναν δορυφόρο και αυτό ήταν το κίνητρο. Είμαι επαγγελματίας εξερευνητής αλλά οι περισσότερες αποστολές μου μέχρι τότε δεν προσέθεταν και τίποτα ουσιαστικό στον τομέα της γνώσης. Εκμεταλλευτήκαμε την τεχνολογία και φέραμε νέες κουλτούρες μέσα στην τάξη και νέες γνώσεις στη σφαίρα της καθημερινής ζωής.

Από πού προήλθε ο όρος Βlue Ζones («μπλε ζώνες»);

Ο Giann Ρec, ένας δημογράφος από τη Σαρδηνία, έκανε έρευνα για τους εκατονταετείς υπερηλίκους στο νησί. Άρχισε να διαπιστώνει όχι μόνο ότι υπήρχε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων 100 ετών στο νησί αλλά και ότι ήταν συγκεντρωμένοι σε συγκεκριμένα σημεία στις κεντρικές ορεινές περιοχές. Σχεδίασε έναν χάρτη και χρωμάτισε τα σύνορα των χωριών αυτών με μπλε μολύβι. Ο Ρec αναφερόταν πρόχειρα στις περιοχές αυτές ως μπλε ζώνες στην έρευνά του, και κατόπιν δημοσίευσε τα ευρήματά του. Συνεργαζόμαστε από το 2004 (είναι και εκείνος εδώ στην Ικαρία). Το όνομα απλά ήρθε και κόλλησε.

Πώς οδηγηθήκατε στην Ικαρία και στα ποσοστά μακροζωίας της;

Αρχίσαμε να ψάχνουμε σε διάφορα μέρη, συμπεριλαμβανομένης της Vilcambamba Valley στον Ισημερινό, αλλά τα στοιχεία οδήγησαν σε αδιέξοδο. Μας έδωσε κάποια στοιχεία το Εθνικό Ελληνικό Ίδρυμα στις ΗΠΑ που είχε κάνει μια μελέτη πάνω στα αδέρφια ετών 90 και άνω και σημειώθηκε ότι στην Ικαρία υπήρχαν 10 φορές περισσότερα αδέρφια 90 ετών από οπουδήποτε αλλού. Ήρθαμε λοιπόν εδώ τον Φεβρουάριο του 2008 και είδαμε ότι υπάρχουν πολλοί, πάρα πολλοί υγιείς 90άρηδες στο νησί. Βέβαια η αποστολή μας ήταν να ανακαλύψουμε γιατί συμβαίνει αυτό.

Πείτε μου για τη μεθοδολογία σας. Δεν είστε επιστήμονας, επομένως πώς υποστηρίζετε τα ευρήματά σας;

Η δουλειά μας είναι να βρίσκουμε τις διάφορες σχέσεις μεταξύ των πραγμάτων. Θέλαμε να ανακαλύψουμε τι συνοδεύει την προφανή μακροζωία του νησιού, επομένως συνεργαστήκαμε με δημογράφους, επιστήμονες διατροφολόγους, που ανέλυσαν τα διάφορα συστατικά της ικαριώτικης διατροφής, γιατρούς, όπως την Αντωνία Τριχοπούλου και την Αρχοντούλα Γεωργίου. Φτιάξαμε ένα ερωτηματολόγιο που καλύπτει ζητήματα διατροφής, τρόπους και συνήθειες καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής.

Τι ελπίζετε να πετύχετε μελετώντας τη μακροζωία εδώ και αλλού;

Ο στόχος μου είναι να φτιάξω ένα είδος μενού για τους Αμερικανούς, μια φιλόδοξη εικόνα από την οποία θα μάθουν πολλά. Οι άνθρωποί μου είναι πολύ καλοί στο να κάνουν διάφορα μέρη να δείχνουν τέλεια και ελκυστικά, αλλά πρέπει να κάνουμε και την ανάλογη έρευνα που θα υποστηρίζει τα ευρήματά μας.

Τι μπορούν να μάθουν οι Αμερικανοί από την απλή κουζίνα ενός απομονωμένου ελληνικού νησιού;

Μπορούν να προσαρμόσουν πολλά συστατικά της κουζίνας, κατά πρώτον. Τα περισσότερα από όσα τρώνε οι Ικαριώτες είναι απλά και προσιτά στους Αμερικανούς- εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, όσπρια, χόρτα, μέλι. Είναι φτηνά και βρίσκονται χαμηλά στη διατροφική αλυσίδα αλλά είναι απίστευτα υγιεινά.



Τι ακολουθεί;

Θα μελετήσω την ευτυχία. Πρώτη στάση είναι η Δανία, που είναι το πιο ευτυχισμένο μέρος στη γη.

Στην Ικαρία υπήρχαν 10 φορές περισσότερα αδέρφια που ζούσαν στην ηλικία των 90 ετών από οπουδήποτε αλλού. Ήρθαμε εδώ τον Φεβρουάριο του 2008 και είδαμε ότι υπάρχουν πολλοί, πάρα πολλοί υγιείς 90άρηδες στο νησί

Με φασόλια και μέλι

Ο Βuettner ανακάλυψε ότι οι τέσσερις μπλε ζώνες- η Οκινάουα, η Κόστα Ρίκα, η Σαρδηνία και η Ικαρίαέχουν να μοιραστούν πολλά από πλευράς διατροφής και τρόπου ζωής: η παραδοσιακή διατροφή βασίζεται κυρίως στα χορταρικά και στη μεγάλη κατανάλωση φασολιών. Όλες οι περιοχές των μπλε ζωνών έχουν μείνει απομονωμένες για αιώνες, γεγονός που έχει βοηθήσει στο να διατηρηθεί ατόφια η παραδοσιακή τους διατροφή. Η ικαριώτικη διατροφή είναι μια εκδοχή της μεσογειακής διατροφής, αλλά με ακόμα λιγότερη κατανάλωση κρέατος και ψαριών. Το μέλι παίζει μοναδικό ρόλο στη διατροφή των ανθρώπων εδώ- κάτι που αποτελεί νέο εύρημα για τους περισσότερους Αμερικανούς. Όμως η Ικαρία είναι διαφορετική από τις άλλες μπλε ζώνες στο θέμα του ύπνου και της ιδιοσυγκρασίας. Οι άνθρωποι εδώ είναι «ηφαιστειογενείς, εκρηκτικοί», λέει ο Βuettner, αλλά αυτό καταλαγιάζει εύκολα, ενώ γενικά δεν κοιμούνται με τη δύση του ηλίου και δεν ξυπνούν με την ανατολή, όπως ισχύει αλλού.

Χορταρικά και αργοί ρυθμοί

Η Ικαριώτισσα-Αμερικάνα μητέρα μου έζησε μέχρι τα 95, η Ικαριώτισσα θεία μου από τη μεριά του πατέρα μου μέχρι τα 95 και η Ικαριώτισσα γιαγιά του συζύγου μου (από τη μεριά του πατέρα του) μέχρι τα 98. Δεν σκέφτηκα ποτέ ότι ως οικογένεια είχαμε ξεπεράσει κάθε προσδόκιμο όριο ζωής. Μέχρι που έπεσα στο βιβλίο του Dan Βuettner, «Τhe Βlue Ζones», στο σπίτι ενός φίλου στο Σαν Φρανσίσκο. Τελείως τυχαία την επόμενη ημέρα έλαβα ένα e-mail από έναν βοηθό του Dan, που ήθελε κάποιες πληροφορίες για την Ικαρία. Αυτά που θεωρούσα πάντα ως δεδομένα- τις ρίζες μου στο μικρό αυτό απομακρυσμένο νησί, τα απλά γευστικότατα φαγητά που πάντα απολάμβανα εδώ τα καλοκαίρια της παιδικής μου ηλικίας, η αγροτική ρουτίνα και ο αργός ρυθμός ζωής, που έμοιαζε τόσο εξωτικός σε σχέση με τις νεοϋορκέζικες ευαισθησίες μου- ήταν ξαφνικά σημαντικά στα μάτια του «έξω» κόσμου.

Καθώς γράφω αυτά, ο Dan Βuettner και η ομάδα από επιστήμονες δημοσιογράφους που τον συνοδεύουν βρίσκονται στο νησί και προσπαθούν να συντάξουν τα μοντέλα πρότυπα της φημισμένης πλέον μακροζωίας στην Ικαρία. Οι άνθρωποι εδώ, όπως αποδεικνύεται τελικά, είναι τέσσερις φορές πιο πιθανό να φτάσουν στην ηλικία των 90 ετών από σχεδόν οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Η Ικαρία έχει, σύμφωνα με τον Βuettner, τα μεγαλύτερα ποσοστά μακροζωίας στην Ελλάδα- και η Ελλάδα έχει τα μεγαλύτερα ποσοστά μακροζωίας στον πλανήτη!

Ποιο είναι το μυστικό; Πιθανότατα δεν είναι μόνο ένα. Η διατροφή αποτελεί σίγουρα σημαντικό παράγοντα και στην Ικαρία ήταν πάντα πολύ απλή, πολύ λιτή, βασισμένη κυρίως στα χορταρικά, με το ελαιόλαδο να παίζει βασικό ρόλο: πολλά χορταρικά (ιδίως άγριος μάραθος), λαχανικά, με ιδιαίτερη κλίση προς τις πατάτες (που ταιριάζουν καλά στο υγρό, πλούσιο έδαφος του νησιού και στις κρύες ορεινές εκτάσεις), κολοκάσι, καλαμπόκι (το οποίο οι Ικαριώτες ονομάζουν κεχρί), κάθε είδους όσπρια, σιτηρά ολικής άλεσης, σπιτικά κατσικίσια τυριά, κατσίκι ως κύριο κρέας και, βέβαια, ψάρια. Αλλά ίσως, περισσότερο από τη διατροφή, ο τρόπος ζωής στο νησί είναι αυτός που βοηθάει στη μακροζωία. Η Ικαρία είναι αδιαμφισβήτητα το πιο χαλαρό μέρος στην Ελλάδα, ένα μέρος στο οποίο οι ντόπιοι έχουν μοναδική σχέση με τον χρόνο και μια έμφυτη αποστροφή για το άγχος. Το μυστικό για μια μακρά, ευτυχισμένη ζωή; Να τρώμε χορταρικά, να ζούμε σε αργούς ρυθμούς και να μην ανησυχούμε για το παραμικρό.

Μαυρομάτικα φασόλια Ικαρίας

Για 2 μερίδες ως κυρίως πιάτο και 4-6 ως ορεκτικό ●250 γραμμ. μαυρομάτικα φασόλια ●1/2 φλιτζ. ελαιόλαδο ●1 μεγάλο κρεμμύδι, ψιλοκομμένο ●2 σκελίδες σκόρδο, ψιλοκομμένες ●1 μεγάλη, ώριμη, σφιχτή ντομάτα, τριμμένη ή ψιλοκομμένη ●2 κ.γ. πελτέ ντομάτας, διαλυμένο σε 1/4 φλιτζ. νερό ●2 φύλλα δάφνης ●Αλάτι ●1 ματσάκι άγριο μάραθο ή 1 μαραθόριζα και 1 ματσάκι άνηθο

1. Ξεπλένουμε τα μαυρομάτικα σε σουρωτήρι.

2. Ζεσταίνουμε το μισό ελαιόλαδο σε μέτρια κατσαρόλα και μαραίνουμε το κρεμμύδι και το σκόρδο, ανακατεύοντας μέχρι να μαλακώσουν (περίπου 10-12 λεπτά). Προσθέτουμε τα μαυρομάτικα και ανακατεύουμε ώστε να καλυφθούν καλά με λάδι.

3. Ρίχνουμε την ντομάτα, τον πελτέ και τόσο νερό όσο να καλυφθούν τα φασόλια κατά 3 εκ. Προσθέτουμε τα φύλλα δάφνης. Βάζουμε να πάρουν βράση, μειώνουμε τη θερμοκρασία και σιγοβράζουμε μέχρι τα φασόλια να μισομαγειρευτούν. Αλατίζουμε και ρίχνουμε τον άγριο μάραθο (σημείωση: εάν δεν έχουμε άγριο μάραθο, μαγειρεύουμε τη μαραθόριζα με το κρεμμύδι και το σκόρδο και ρίχνουμε τον άνηθο). Συνεχίζουμε το μαγείρεμα μέχρι να γίνουν τα φασόλια τρυφερά. Κατεβάζουμε από τη φωτιά, ρίχνουμε το υπόλοιπο ελαιόλαδο ωμό και σερβίρουμε.