ΣΤΟΝ ΚΑΛΑΘΟ των αχρήστων πετούν οι επιστήμονες τον εθνικό σχεδιασμό για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Το Λεκανοπέδιο πνίγεται στα σκουπίδια. Ο ΧΥΤΑ των Ανω Λιοσίων που εδώ και δεκαετίες "καταπίνει" καθημερινά χιλιάδες τόνους απορριμμάτων, βάζει οριστικά και αμετάκλητα λουκέτο, ως το καλοκαίρι, λόγω υπερκορεσμού. Και ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ κ. Γ. Σουφλιάς πιέζει τους δημάρχους της Φυλής, του Γραμματικού και της Κερατέας να δεχθούν, έστω και την ύστατη ώρα, τη λειτουργία Χώρων Υγειονομικής Ταφής στις περιοχές τους γιατί δεν υπάρχει άλλη λύση. "Ποια λύση; Μια τρύπα στο νερό είναι". Οι επιστήμονες είναι κατηγορηματικοί και με έκθεσή τους, που παρουσιάζει σήμερα "Το Βήμα", αποδεικνύουν ότι όλος ο σχεδιασμός είναι λανθασμένος. Τόσο στην Αττική όσο και σε άλλες περιοχές της χώρας, θα είχαμε γλιτώσει από τις εντονότατες κοινωνικές αντιδράσεις, τις πολλαπλές προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ), τις καθυστερήσεις, τις απώλειες ευρωπαϊκών επιδοτήσεων, την αστοχία στην προστασία του περιβάλλοντος και τις υπέρμετρες δαπάνες, αν οι 130 και πλέον ΧΥΤΑ που προτείνουν οι περιφερειακοί σχεδιασμοί περιορίζονταν σε μόλις επτά Ολοκληρωμένες Εγκαταστάσεις Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΟΕΔΑ) για αερόβια μηχανική και βιολογική επεξεργασία! Μάλιστα αυτές οι επτά μονάδες, όπως εξηγούν οι επιστήμονες που μετείχαν στην ομάδα εργασίας του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΤΕΕ), θα ήταν οικονομικά και περιβαλλοντικά πιο αποδοτικές και σύμφωνες με τις απαιτήσεις που απορρέουν από τις οδηγίες της ΕΕ. Ειδικά αν συγκριθούν με άλλες νέες τεχνολογίες που προωθούνται τα τελευταία χρόνια (π.χ. σε Πελοπόννησο, Κρήτη και Αττική), όπως η βιολογική ξήρανση, η πυρόλυση ή η αεριοποίηση. Οι ειδικοί δεν αποκλείουν πάντως υπό προϋποθέσεις, τη συμβατική καύση - παρά τις αντιδράσεις που προκαλεί και μόνο το άκουσμα της λέξης - και αναφέρουν ότι με αυτόν τον τρόπο διαχείρισης οι μονάδες που θα εξυπηρετούσαν όλη την ηπειρωτική Ελλάδα θα μπορούσαν να περιοριστούν σε τρεις! Και αυτό βέβαια σημαίνει ότι τέτοιες εγκαταστάσεις μόνο εκτός αστικού ιστού μπορούν να λειτουργήσουν.

Τη δραματική υστέρηση των μέτρων διαχείρισης στην Ελλάδα - τη χώρα με τις εκατοντάδες ανεξέλεγκτες χωματερές, την ελάχιστη ως μηδενική ανακύκλωση ή επαναχρησιμοποίηση υλικών - αναδεικνύει η έκθεση της ομάδας εργασίας του ΤΕΕ με τίτλο «Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων στην Ελλάδα / Η περίπτωση της Αττικής». Οι ειδικοί βλέπουν να έρχονται βαριά πρόστιμα από την Ευρωπαϊκή Ενωση, εξαιτίας κακής εφαρμογής της Οδηγίας 94/62 για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας. Ο κίνδυνος να αρχίσει η διαδικασία παραπομπής της χώρας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είναι άμεσος, καθώς όπως εκτιμάται, στα επόμενα δύο χρόνια δεν θα επιτευχθεί ο εθνικός στόχος ανακύκλωσης για το 2005 με τη σημερινή ετήσια κατά κεφαλήν συλλογή αποβλήτων συσκευασιών, την υπάρχουσα μεθοδολογία και τον ρυθμό υλοποίησης των έργων. Σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ, ανακυκλώνεται μόλις το 14% των απορριμμάτων, αν και περιβαλλοντικές οργανώσεις επιμένουν ότι το ποσοστό είναι πιο μικρό.

Την ίδια στιγμή, ακόμη λειτουργούν 776 χωματερές, οι οποίες πρέπει να κλείσουν ως τα τέλη του 2008. Οι ανενεργές χωματερές φτάνουν τις 1.850, από τις οποίες οι 615... αποκαθίστανται με ευθύνη των δήμων. Περί τις 552, που θεωρήθηκε ότι είναι δύσκολο να αποκατασταθούν, έχουν ενταχθεί σε κοινοτικά προγράμματα. «Ο στόχος που έχει τεθεί στον Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΣΔΣΑ) για εξάλειψη και αποκατάσταση των ΧΑΔΑ μέχρι 31.12.2008 - σημειωτέον ότι θα πρέπει και τα έργα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων που υλοποιούνται να έχουν αποπερατωθεί μέχρι το 2008 - είναι πλέον δυσεκπλήρωτος» αναφέρει χαρακτηριστικά η ομάδα του ΤΕΕ στην έκθεσή της.

Η υπάρχουσα κατάσταση στην Ελλάδα, όπου τα απορρίμματα συνιστούν ακόμη απειλή για την υγεία και μία από τις κύριες πηγές περιβαλλοντικής υποβάθμισης, τόσο στον αστικό όσο και στον αγροτικό χώρο, μπορεί να αλλάξει, λένε οι ειδικοί, με διαδικασίες και μεθόδους αποδεκτές τόσο από περιβαλλοντικής όσο και από τεχνικής και οικονομικής πλευράς.

Σήμερα ελάχιστη πρόοδος παρατηρείται στην υλοποίηση των προβλεπομένων από τους Περιφερειακούς Σχεδιασμούς εγκαταστάσεων επεξεργασίας, με αποτέλεσμα να κατασκευάζονται μόνο οι ΧΥΤΑ, και αυτοί με αργούς ρυθμούς.

Η Ομάδα Εργασίας διερευνώντας τις νέες τεχνολογίες επεξεργασίας των στερεών αποβλήτων, κατέληξε ότι η πλέον συμφέρουσα λύση για τη διαχείριση των απορριμμάτων είναι η αερόβια μηχανική -βιολογική επεξεργασία. Αποτελεί μία από τις φθηνότερες, διαχειριστικά καταλληλότερες και περιβαλλοντικά προτιμότερες μεθόδους επεξεργασίας των στερεών αποβλήτων. Προϋποθέτει ανάκτηση κομπόστ (από την επεξεργασία των οργανικών σκουπιδιών, τα οποία αποτελούν και το μεγαλύτερο μέρος των απορριμμάτων) σε συνδυασμό με ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών όπως χαρτί, πλαστικό και μέταλλα ή παραγωγή και ενεργειακή αξιοποίηση του RDF (υλικό που μπορεί να παράγεται από το χαρτί και το πλαστικό, τα οποία δεν ανακυκλώνονται). Σύμφωνα με τους επιστήμονες η συγκεκριμένη τεχνολογία είναι συμβατή με τους στόχους του Πρωτοκόλλου του Κιότο και οικονομική.

Το πρόσθετο κόστος - όπως τεκμηριώνεται στην έκθεση - για την απλή προεπεξεργασία των αστικών στερεών αποβλήτων της χώρας με βιολογική ξήρανση (έναντι της αερόβιας μηχανικής - βιολογικής επεξεργασίας) είναι 640 εκατ. ευρώ ετησίως. Για την περίπτωση μάλιστα πλήρους αξιοποίησης του SRF (Solid Refuse Fuel - υψηλής θερμογόνου δύναμης καύσιμο) που προκύπτει, είτε σε μονάδες αεριοποίησης είτε σε μονάδες καύσης, το κόστος εκτοξεύεται στα 1,24 δισ. ευρώ ετησίως. Αυτά τα πρόσθετα κόστη, σύμφωνα με τον καθηγητή του Πολυτεχνείου Κρήτης και εκ των συντακτών της έκθεσης κ. Αλ. Οικονομόπουλο, είναι ενδεικτικά ενός ακραίου, πλην όμως όχι απίθανου σεναρίου, καθολικής χρήσης της βιολογικής ξήρανσης από το 2010.

Εξάλλου, πέρα από το κόστος, υπό τις σημερινές συνθήκες η βιολογική ξήρανση παράγει SRF, από το οποίο περιορισμένες μόνο ποσότητες μπορούν, ενδεχομένως, να αξιοποιηθούν στην τσιμεντοβιομηχανία και οι υπόλοιπες πρέπει είτε να διατεθούν σε μονάδα καύσης είτε να διατεθούν σε ΧΥΤΑ. Με τη διάθεσή τους όμως σε ΧΥΤΑ, το αποτέλεσμα της βιολογικής ξήρανσης περιορίζεται στον διαχωρισμό των μετάλλων και στη μικρή μείωση των οργανικών.

Η επιστημονική ομάδα εργασίας του ΤΕΕ αποτελείται από τους κκ. Ι. Φραντζή, Σπ. Παπαγρηγορίου, Π. Παντελάρα, Αλ. Οικονομόπουλο, Στ. Ιατρού, Χαρ. Ζιώγα, Ηλ. Διαβάτη, Π. Βαρελίδη, Κ. Αραβώση, την κυρία Αθηνά-Αναστασία Μπούρκα και την κυρία Χριστίνα Θεοχάρη η οποία είναι και η συντονίστρια.


Οι προβλέψεις για το μέλλον

Σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία, από το 2010 θα επιτρέπεται η απευθείας ταφή του 56% των απορριμμάτων, από το 2013 του 35% και από το 2020 και μετά μόλις του 18%.

Ειδικότερα για την Αττική, σύμφωνα με την έκθεση της επιστημονικής ομάδας του ΤΕΕ, επιβάλλεται, προς αποτροπήν του αδιεξόδου, να δοθεί έμφαση:

* Στην αναζήτηση χώρων επεξεργασίας και διάθεσης των αποβλήτων και εκτός των ορίων της Αττικής.

* Στην άμεση αποσαφήνιση των προτεινόμενων τεχνολογιών επεξεργασίας των σύμμεικτων απορριμμάτων.

* Στην απορρύπανση της ευρύτερης περί τον ΧΥΤΑ των Ανω Λιοσίων περιοχής από τις κατά καιρούς ανεξέλεγκτες απορρίψεις αποβλήτων.

* Στο ξεκαθάρισμα των ρόλων και των σχέσεων μεταξύ του Ενιαίου Συνδέσμου Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Αττικής (ΕΣΔΚΝΑ), των ΟΤΑ της Αττικής, των νέων προβλεπομένων Φορέων Διαχείρισης και της Περιφέρειας.

* Στη διαμόρφωση ενός αξιόπιστου χρονοδιαγράμματος δράσεων και χρηματοδοτήσεων, με προοπτική τουλάχιστον 15ετίας, για τη διαχείριση των απορριμμάτων.

* Στη χωροταξικά ορθολογική κατανομή των νέων μονάδων επεξεργασίας και τελικής διάθεσης, αποκλείοντας την ιδιαίτερα βεβαρημένη περιοχή του Θριασίου.

Ηδη ο νέος δήμαρχος Αθηναίων κ. Ν. Κακλαμάνης υποστηρίζει την ανακύκλωση και την καύση, θέση που βρίσκει σύμφωνο και τον δήμαρχο Πειραιά κ. Π. Φασούλα, ο οποίος θεωρεί ότι η λύση βρίσκεται στις νέες τεχνολογίες.

Πάντως, αυτή τη στιγμή, οι συζητήσεις για τη διαχείριση των απορριμμάτων της πρωτεύουσας γίνονται με αιχμή τη χωροθέτηση των τριών ΧΥΤΑ σε Φυλή, Κερατέα και Γραμματικό, εν αναμονή των αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας. Με την εισήγηση του ΣτΕ να είναι θετική ως προς τις τρεις χωροθετήσεις, σύμφωνα με δηλώσεις του κ. Σουφλιά την περασμένη Δευτέρα, οι εργολάβοι θα βρουν μπροστά τους τους κατοίκους των τριών περιοχών.