Ενα ολόκληρο τρένο το «έσυραν» μικρά παιδιά στη Γερμανία. Κάπου είκοσι πέντε δεκάχρονα και δωδεκάχρονα αγόρια και κορίτσια το διασκέδασαν αρκετά όταν, τον Ιούνιο του 2004, μπροστά στον τηλεοπτικό φακό, έχοντας δέσει το Τρανσραπίντ μοντέλο 08, με τα βαγόνια του να φθάνουν σε βάρος τους 160 τόνους, το έκαναν τελικά να προχωρήσει μέσα σε 22 δευτερόλεπτα 10 ολόκληρα μέτρα, δεμένο πίσω από ένα γερό σχοινί(!). Κορυφαία επίδοση και κορυφαία διαφήμιση για ένα τεχνολογικό επίτευγμα που αποτελεί και σημαία της γερμανικής τεχνολογίας την τελευταία δεκαετία.

Από εκεί και πέρα όμως το σκηνικό αλλάζει εντελώς. Δύο χρόνια μετά, ένα άλλο Τρανσραπίντ, στην ίδια γραμμή, έπεφτε με ταχύτητα 170 χιλιομέτρων την ώρα, πρωί Παρασκευής, επάνω σε ένα συμβατικό βαγόνι που βρέθηκε κατά λάθος στον δρόμο του να καθαρίζει τα κλαδιά των δέντρων από το διπλανό δάσος, τσαλακώνοντας και την εικόνα που είχε ο κόσμος για τη γερμανική τελειομανία. Η «σημαία» της βαριάς γερμανικής βιομηχανίας έχει τσαλακωθεί φριχτά, όχι μόνον εξαιτίας των θυμάτων αλλά και της αμηχανίας που επακολούθησε.

Οι υποστηρικτές του επιμένουν ότι «το Τρανσραπίντ δεν είναι ένα τρένο χωρίς ρόδες, αλλά ένα αεροπλάνο χωρίς φτερά». Αλλοι βέβαια είναι λιγότερο ενθουσιώδεις. Το είχαν ξεχάσει από τότε που είχαν γίνει τα εγκαίνια μιας μικρής γραμμής στη Σανγκάη ή δεν το ήξεραν καν ώσπου έγινε αυτό το δυστύχημα στη Βόρεια Γερμανία και κάποιες εικόνες του γλίστρησαν στις οθόνες μας. Αδιαφορούσαν ή δυσκολεύονταν να το ξεχωρίσουν ανάμεσα στα υπόλοιπα της πολύ μικρής και ταυτόχρονα πολύ ξεχωριστής ομάδας: TGV, Transrapid, Shinkansen, ICE, MagLev. Είναι τα τρένα υπερυψηλής ταχύτητας που μπορούν να πιάνουν άνετα πάνω από 300 χιλιόμετρα την ώρα και λέγεται ότι θα συμπληρώσουν πλέον το άνοιγμα ανάμεσα στις ταχύτητες των 200 χιλιομέτρων την ώρα, που πιάνουν ορισμένα λεωφορεία, και των 650 χιλιομέτρων την ώρα, την κατώτερη ταχύτητα στα αεροπλάνα.

Το TGV (Train a Grande Vitesse), δηλαδή απλά τρένο μεγάλης ταχύτητας, είναι γαλλικό, ηλεκτρικό και κινείται επάνω σε γραμμές με ρόδες. Το ICE (Inter City Express) είναι γερμανικό και κινείται και αυτό επάνω σε ρόδες. Το Shinkansen, το τρένο-σφαίρα, κινείται επίσης με ρόδες στην Ιαπωνία και θεωρείται το πιο συνεπές στον κόσμο, αφού μέσα σε έναν χρόνο οι συνολικές καθυστερήσεις μπορεί να φθάνουν μόλις τα 6 δευτερόλεπτα!.. Το MagLev (από το Magnetic Levitation = Μαγνητική Ανύψωση) και το Transrapid ανήκουν σε μιαν άλλη κατηγορία. Το MagLev ως τα 100 χιλιόμετρα την ώρα χρησιμοποιεί ρόδες και μετά σηκώνεται στον αέρα, ενώ το Transrapid δεν διαθέτει καν ρόδες. Και τα δύο με τη βοήθεια ηλεκτρομαγνητών σηκώνονται στον αέρα και από εκεί με τη βοήθεια ηλεκτρομαγνητικών δυνάμεων μπορούν να κινηθούν θεωρητικά με τρομακτικές ταχύτητες, ακόμη και 900 χιλιομέτρων την ώρα, αλλά περιορίζονται φυσικά από την αντίσταση του ανέμου που ρίχνει την ταχύτητά τους στο μισό. Οι Ιάπωνες εκμεταλλεύονται το φαινόμενο της υπεραγωγιμότητας, όπου σε αγωγούς με θερμοκρασία κάτω από τους -270 βαθμούς Κελσίου το ρεύμα μπορεί να κινείται χωρίς σημαντική αντίσταση, άρα χωρίς απώλειες στα πλαϊνά τοιχώματα της γραμμής. Στο Transrapid οι δύο κατασκευάστριες εταιρείες, η Siemens και η Thyssen-Krupp, δεν εκμεταλλεύονται την υπεραγωγιμότητα αλλά και αυτές σηκώνουν το τρένο στον αέρα, σε ύψος μόλις 10 χιλιοστών, με τη βοήθεια ηλεκτρομαγνητών και στη συνέχεια η «γραμμή» είναι έτσι φτιαγμένη ώστε να έλκει εκείνη το τρένο προς τα εμπρός. Στην ουσία δηλαδή το Transrapid όχι μόνο δεν έχει ρόδες αλλά ούτε και μηχανή. Η μηχανή είναι απλωμένη κατά κάποιον τρόπο στον δρόμο του.

Η ιδέα για ένα τέτοιο τρένο ήταν πολύ παλιά. Οταν περνάει ρεύμα από έναν αγωγό τον κάνει να συμπεριφέρεται και σαν μαγνήτης με δύο πόλους. Αν έλθουν κοντά δύο τέτοιοι αγωγοί, ανάλογα με το πώς κυκλοφορεί το ρεύμα στον καθέναν, μπορούν να συμπεριφέρονται σαν δύο μαγνήτες που έλκονται μεταξύ τους ή σαν δύο μαγνήτες που απωθούνται. Αυτό που θα ονομάζαμε «γραμμή» για το τρένο Transrapid είναι μια τσιμεντένια βάση σε σχήμα «Τ», όπου στα δύο άκρα του στο κάτω μέρος βρίσκονται μαγνήτες. Αυτοί έλκουν συνεχώς τους αντίστοιχους μαγνήτες που βρίσκονται στο κάτω άκρο του τρένου, χωρίς ποτέ να έρχονται σε επαφή μεταξύ τους, και το κρατούν στον αέρα. Ετσι εξηγείται άλλωστε και το πώς κατάφεραν και τα παιδιά να τραβήξουν με το σχοινί το τρένο που βρισκόταν εκείνη τη στιγμή σε αιώρηση.

Για την κίνηση του τρένου πρέπει να φανταστούμε ότι είχαμε έναν ηλεκτρικό κινητήρα και αυτό που ονομάζουμε στάτορα και περιβάλλει τον περιστρεφόμενο άξονα τον κόψαμε, τον ανοίξαμε και τον απλώσαμε στη γραμμή. Φτιάξαμε δηλαδή έναν ευθύγραμμο κινητήρα που το ακίνητο μέρος του βρίσκεται εκτός του τρένου. Αν φανταστούμε τώρα ότι με κάποιον τρόπο επαναλαμβάνουμε αυτή τη διάταξη επάνω στη «γραμμή» όταν θα κυκλοφορεί εκεί ρεύμα, τότε με το μαγνητικό πεδίο του θα έλκει το τρένο, αρκεί εκεί να κυκλοφορεί ένα ρεύμα με αντίθετη φορά δημιουργώντας έναν μαγνήτη με αντίθετους πόλους - αφού, ως γνωστόν, τα ετερώνυμα έλκονται.

Επάνω στη γραμμή, καθώς το τρένο κινείται, με κατάλληλη διάταξη διακοπτών, ενεργοποιούνται ακριβώς εκείνα μόνο τα τμήματα που βρίσκονται από κάτω του και εκεί μόνο κυκλοφορεί ρεύμα. Δημιουργείται δηλαδή ένα ηλεκτρικό κύμα και αυτό κυριολεκτικά παρασύρει με την έλξη που δημιουργεί το τρένο προς τα εμπρός. Επιπλέον ηλεκτρομαγνήτες στα πλάγια φροντίζουν ώστε το τεράστιο όχημα να κρατιέται στην πορεία του. Η ταχύτητα ρυθμίζεται από την ένταση και τη συχνότητα του ρεύματος. Η γραμμή δημιουργείται από προκατασκευασμένα τμήματα μπετόν με μήκος από 12 ως 60 μέτρα και είναι υπερυψωμένη σε σχέση με την επιφάνεια της γης από 2 ως και 20 μέτρα και μπορεί να έχει κλίση ακόμη και 10%.

Εκεί που έγινε το δυστύχημα είναι μια γραμμή δοκιμαστική σε ύψος 4 μέτρων, με πλάτος 2,80 μέτρων και μήκος 31 χιλιομέτρων. Οποιος ήθελε, έπειτα από συνεννόηση, μπορούσε να πάει και να κάνει μια βόλτα. Η σύγκρουση του Transrapid τορπίλισε την εικόνα που με πολλή προσοχή οι Γερμανοί φιλοτεχνούσαν ως σήμερα. Επέμεναν ότι ήταν αδύνατον να συμβούν ατυχήματα στις γραμμές των Trasrapid, αφού όλα κινούνται με την ίδια ταχύτητα, επιχείρημα που καταρρίφθηκε με το συμβάν του Σεπτεμβρίου, αφού υπάρχουν και ακίνητα τρένα (!), ότι δεν χρειάζεται συντήρηση η γραμμή, αλλά τότε τι δουλειά είχε το βαγόνι καθαρισμού (;), και ότι είναι πιο οικονομικό από καθετί άλλο, αν και μόνο για τα 38 χιλιόμετρα της γραμμής Κέντρο Μονάχου - Αεροδρόμιο χρειάζονται 1,85 δισ. ευρώ... Πρόκειται για ένα επίτευγμα του ανθρώπινου μυαλού, που όμως φαίνεται ότι έχει μπροστά του μία ακόμη ανηφορική διαδρομή. Ισως η εικόνα του τρένου που σέρνουν τα παιδιά με το σχοινί να λέει πολλά...

ΝΑΙ, είναι πιο οικονομικό όταν αρχίσει να λειτουργεί, αφού δεν έχει τριβές, φρενάρει με την αναστροφή του ρεύματος, δεν έχει τροχούς και άξονες που χρειάζονται πολλή συντήρηση. Χρησιμοποιεί το 1/3 της ενέργειας που χρειάζεται ένα αυτοκίνητο για αντίστοιχες επιδόσεις.

ΝΑΙ, δεν σταματά ακόμη και αν κοπεί το ρεύμα στη γραμμή, αφού με τις μπαταρίες του, που επαναφορτίζονται όταν κινείται, μπορεί να κινηθεί τουλάχιστον για 20 λεπτά.

ΝΑΙ, για να σηκωθεί το τρένο στον αέρα χρειάζεται λιγότερη ενέργεια απ' ό,τι για τον κλιματισμό του.

ΝΑΙ, είναι σχεδόν αδύνατον να εκτροχιαστεί, αφού το τρένο «αγκαλιάζει» κατά κάποιον τρόπο τη γραμμή.

ΟΧΙ, χιόνια, πάγος και άνεμος δύσκολα σταματούν την πορεία του.

ΝΑΙ, ως και 1.000 επιβάτες μπορούν να ταξιδέψουν με άνεση ταυτόχρονα, αφού τα βαγόνια έχουν 100 θέσεις και στον ίδιο συρμό συνδέονται ως δέκα.

ΟΧΙ, δεν χρησιμοποιείται για μεταφορές βαρέων φορτίων, κάρβουνου κτλ., αλλά κάποια εμπορευματοκιβώτια θα μπορούσαν να μεταφερθούν.

ΟΧΙ, δεν έχει το παγκόσμιο ρεκόρ ταχύτητας, αφού αυτό ανήκει σε ένα «φτιαγμένο» TGV που έπιασε τα 519 χιλιόμετρα την ώρα. Φθάνει πάντως άνετα τα 400 χιλιόμετρα την ώρα.

ΝΑΙ, έχει φοβερή επιτάχυνση, φθάνει μέσα σε 5 χιλιόμετρα τα 320 χιλιόμετρα την ώρα, όταν οι ανταγωνιστές του χρειάζονται τουλάχιστον 20.

ΟΧΙ, δεν φέρνει μαζί του βλαβερές μαγνητικές ακτινοβολίες, αντίθετα με το ιαπωνικό με τους υπεραγωγούς όπου απαγορεύεται να είναι επιβάτες του άνθρωποι με βηματοδότη.

ΟΧΙ, αν και βρίσκεται στον αέρα δεν είναι εντελώς αθόρυβο, αλλά φθάνει μόλις στα 71Db(Α), όσο δηλαδή και τα υπόλοιπα συγκοινωνιακά μέσα σε μια συνηθισμένη ημέρα.

ΟΧΙ, δεν ξέρουμε τι θα συμβεί όταν συναντηθούν δύο Transrapid με αντίθετη κατεύθυνση σε μια σήραγγα όπου ο αέρας μεταξύ τους θα πιεστεί τρομακτικά.

ΟΧΙ, τα διάφορα υπερτρένα δεν είναι συμβατά μεταξύ τους. Στο μέλλον θα έχουμε ίσως μια πάλη δεινοσαύρων.