Η παγκόσμια ημέρα τουρισμού γιορτάστηκε στις 27 Σεπτεμβρίου. Το σύνθημα του ΠΟΤ (Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού) ήταν «Ο τουρισμός εμπλουτίζει» (Tourism Enriches). Πράγματι, ειδικά μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο παγκόσμιος τουρισμός γιγαντώθηκε και έγινε βασικός μοχλός της διεθνούς οικονομίας και πολλών κρατών, εμπλουτίζοντας, δίνοντας δουλειά σε εκατομμύρια ανθρώπους και κυρίως σε μικρομεσαίες οικογενειακές επιχειρήσεις. Η επίδραση του τουρισμού δεν εξαντλείται στον οικονομικό τομέα και στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών κρατών, αλλά επηρεάζει την παραδοσιακή κοινωνική και πολιτισμική εξέλιξη κάθε κοινωνίας, μικρής ή μεγάλης. Επηρεάζει, με λίγα λόγια, την καθημερινή ζωή μας με τα θετικά και τα αρνητικά του σημεία.

Γιατί πράγματι o τουρισμός μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη ενός παραδοσιακού χωριού, π.χ., που θα θέλουν να το επισκεφθούν χιλιάδες τουρίστες, μπορεί όμως και να γίνει η αιτία «καταστροφής» του. Μπορεί να δώσει «κίνητρο», π.χ., για την τουριστική αξιοποίηση μιας πανέμορφης περιοχής, μπορεί όμως και να οδηγήσει στην καταστροφή αυτού του όμορφου φυσικού περιβάλλοντος. Πολύ σωστά ο ΠΟΤ αλλά και όλοι οι Τουριστικοί Οργανισμοί που βλέπουν μακριά, ενδιαφέρονται και στηρίζουν την «αειφόρο τουριστική ανάπτυξη» και συνάμα τη διατήρηση της παραδοσιακής ζωής των τουριστικών προορισμών. Στη χώρα μας η διατήρηση του περιβάλλοντος, η αειφόρος βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη δεν έχει πάρει δυστυχώς τη χροιά συμμετοχικής κοινωνικής διαδικασίας, αλλά έχει τη χροιά «αστυνόμευσης». Δεν χρειάζεται νομίζω αναφορά σε στατιστικά στοιχεία, το βιώνουμε καθημερινά.

Η αύξηση όμως της παραγωγής και προσφοράς τουριστικών υπηρεσιών, όταν γίνεται χωρίς σεβασμό στο περιβάλλον, πολύ γρήγορα οδηγεί περιοχές σε αδιέξοδο, αφού όλοι - επιχειρηματίες, ιδιώτες, έμποροι κ.τ.λ. - κάνουν χρήση του ενός και μόνου συντελεστή παραγωγής που πολύ δύσκολα αυξάνεται ή αντικαθίσταται (φυσικό και παραδοσιακό περιβάλλον). Έτσι δημιουργείται φαύλος κύκλος, με τη μορφή ατέρμονος κοχλία που συνεχώς υποβαθμίζει τον τουρισμό.

Θα σταθούμε σε τρεις πρόσφατες αναφορές που δείχνουν πώς αντιμετωπίζουμε την έννοια διατήρηση του περιβάλλοντος. Στο αίτημα των ξενοδόχων να κτίζονται τα ξενοδοχεία πάνω στην παραλία (ούτε 30 μέτρα πιο μέσα) και στην επαναλαμβανόμενη θέση του υπουργείου Τουρισμού ότι μόνο το 15% των δυνατοτήτων της χώρας έχει αξιοποιηθεί για τουρισμό και στο ότι θα κατακτήσουμε παγκοσμίως την πέμπτη θέση στον τουρισμό. Αλήθεια, τελικά αυτά επιδιώκουμε; Ο Ελληνικός Τουρισμός βρίσκεται από καιρό σε σταυροδρόμι. Έχοντας περίπου 1.300.000 κρεβάτια (τα μισά σε ξενοδοχεία και άλλα τόσα σε ενοικιαζόμενα δωμάτια) έχει φτάσει στο όριό του με αυτές τις υποδομές, που είναι 13.000.000 - 15.000.000 τουρίστες. Στοχεύουμε σε 40.000.000 τουρίστες; Το συμπέρασμα αυτό βγαίνει από πρόσφατη επίσημη δήλωση ότι επιδιώκουμε να καταστήσουμε τη χώρα μας πέμπτη στον κόσμο (σήμερα ο πέμπτος, η Ιταλία, δέχεται περίπου 37,1 εκατ. τουρίστες). Έχουμε αναλογιστεί τι σημαίνει αυτό; Ήδη σύμφωνα με μελέτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, «Τουρισμός και Περιβάλλον», ορισμένες περιφέρειές μας κρατάνε τα αρνητικά ρεκόρ της Ένωσης (Νότιο Αιγαίο, Κρήτη, Ιόνια) στην «τουριστική πυκνότητα» (δηλαδή επιφάνεια χώρας και αριθμός τουριστικών κλινών, αριθμός κλινών ανά κάτοικο, αριθμός κλινών ανά τ. χλμ., αριθμός διανυκτερεύσεων ανά τ. χλμ., αριθμός διανυκτερεύσεων τουριστών ανά κάτοικο).

Ας το πούμε πιο απλά. Οι Ισπανοί με επιφάνεια χώρας 504.790 τετραγωνικά χιλιόμετρα έχουν 56 εκατ. τουρίστες. Η Ελλάδα με επιφάνεια 131.626 τ. χλμ., περί τα 14,5 εκατ. τουρίστες. Η Ιταλία, την οποία θέλουμε να ξεπεράσουμε, έχει επιφάνεια 301.316 τ. χλμ. και δέχεται 37,1 εκατ. τουρίστες.

Τελευταίο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, άφησα την επίδραση του τουρισμού στο τοπίο και αυτούς που το προσεγγίζουν επιστημονικά, και όχι μόνο. Συμμετείχα πέρυσι σε ένα συνέδριο του Πανεπιστημίου Αιγαίου για το Μεσογειακό Τοπίο. Δεν ήταν ονειροπόλοι ή ρομαντικοί οι τόσοι ξένοι καθηγητές που ήταν εκεί. Θα γεμίσουμε όλους τους κόλπους ξενοδοχεία και ιχθυοτροφεία; Ανάλυση του τοπίου, προστασία, διαχείριση τοπίου. Ψιλά γράμματα θα μου πείτε, Ε, όχι...

Ο Γιάννης Πατέλης είναι εμπειρογνώμονας