Το υπουργείο Κοινωνικών Υποθέσεων της Ιαπωνίας υπολογίζει ότι και εφέτος η αναλογία παιδιού ανά οικογένεια μετά βίας θα φθάσει στο 1,25 παιδί. Αν η υπογεννητικότητα συνεχιστεί, το εργατικό δυναμικό της δεύτερης, μετά την αμερικανική, οικονομίας του πλανήτη δεν θα αρκεί για να υποστηρίζει τον γηράσκοντα πληθυσμό και τα συνταξιοδοτικά και ασφαλιστικά ταμεία θα καταρρεύσουν οικονομικά. Οι υπερβολικές ώρες πίσω από ένα γραφείο θεωρούνται δείγμα αφοσίωσης των εργαζομένων στον εργοδότη τους - κυρίως των ανδρών. «Αντί να δουλεύουν ως το βράδυ, θα έπρεπε να βρίσκονται στα σπίτια τους, στις οικογένειές τους, και αν δεν έχουν οικογένειες να δημιουργήσουν» τονίζει η υπουργός Κοινωνικών Υποθέσεων και Ισότητας των Φύλων Κουνίκο Ινογκούτσι. H υπερ-εργασία είναι η βασική αιτία του γεγονότος ότι τα νέα ζευγάρια στην Ιαπωνία αποφεύγουν να τεκνοποιήσουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αρμόδιες υπηρεσίες του Τόκιο υπολόγισαν πως τον Ιούνιο ο συνολικός πληθυσμός της Ιαπωνίας μειώθηκε κατά 19.000. Ηταν η πρώτη μείωση του ιαπωνικού πληθυσμού που καταγράφεται από το 1945, από την τελευταία χρονιά του B' Παγκοσμίου Πολέμου, δηλαδή, κατά την οποία μάλιστα οι αμερικανικές ατομικές βόμβες «έσβησαν» από τον ιαπωνικό χάρτη δύο πόλεις: τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.

H κυρία Ινογκούτσι, η οποία είναι υπεύθυνη για την αύξηση του ποσοστού γεννήσεων και εν γένει για την αντιμετώπιση του τεράστιου δημογραφικού προβλήματος της Ιαπωνίας, θεωρεί ότι «οι εταιρείες οφείλουν να επιτρέπουν στους άντρες να βρίσκονται περισσότερο χρόνο στο σπίτι τους και να βοηθούν τις γυναίκες να επιστρέφουν στον χώρο εργασίας μετά τη γέννα». Και τονίζει ότι το υπουργείο του οποίου προΐσταται έχει αποδυθεί σε έναν αγώνα δρόμου. «Τα επόμενα πέντε χρόνια είναι κρίσιμα γιατί η δεύτερη γενιά των baby boomers σε πέντε χρόνια θα μπει στην πέμπτη δεκαετία της ζωής της, θα ξεπεράσουν δηλαδή την αναπαραγωγική ηλικία» εξηγεί η γιαπωνέζα υπουργός.

Πριν από μερικές ημέρες συνέβη κάτι το πρωτάκουστο στην Ιαπωνία: τα υπουργεία Υγείας και Κοινωνικών Υποθέσεων ανακοίνωσαν ότι έχουν συγκροτήσει κοινή νομοπαρασκευαστική επιτροπή εμπειρογνωμόνων που ετοιμάζει ένα νομοσχέδιο το οποίο μεταξύ άλλων θα υποχρεώνει τις εταιρείες να χορηγούν στους υπαλλήλους που απασχολούν υποχρεωτικά το σύνολο της ετήσιας αδείας που δικαιούνται βάσει του νόμου, δηλαδή 18 ημέρες. «Πρέπει να ενθαρρύνουμε τους εργαζομένους να αλλάξουν τις καθημερινές τους συνήθειες. Να πάψουν να εργάζονται υπερβολικά και να μάθουν να ισορροπούν τις υποχρεώσεις τους στη δουλειά με τις υποχρεώσεις τους στην οικογένεια» δήλωσε χαρακτηριστικά στο πρακτορείο Reuters αξιωματούχος του υπουργείου Υγείας.

Οι μη αξιοποιημένες ημέρες διακοπών δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Οι εργαζόμενοι συστηματικά δουλεύουν υπερωρίες πολύ συχνά και μάλιστα χωρίς επιπλέον αποδοχές. Το νομοσχέδιο που εκτιμάται ότι θα κατατεθεί στο ιαπωνικό κοινοβούλιο το 2007 θα περιλαμβάνει πρόταση να μετατραπούν οι υπερωρίες σε επιπλέον ημέρες πληρωμένων διακοπών. Ωστόσο στελέχη των εταιρειών επισημαίνουν ότι είναι πολύ δύσκολο για τις επιχειρήσεις να δεχθούν αύξηση του χρόνου των διακοπών γιατί η ανάγκη μείωσης του λειτουργικού κόστους έχει οδηγήσει τις εταιρείες σε περικοπές του εργατικού δυναμικού στο απολύτως απαραίτητο. «Εχουμε πολλές ημέρες διακοπών αλλά δεν τις εκμεταλλευόμαστε γιατί το προσωπικό στην επιχείρηση δεν επαρκεί για να βγει η δουλειά» είπε στο Reuters εργαζόμενος σε ιαπωνική εταιρεία.

H εργασιομανία αποτελεί χρονία και ενδημική ασθένεια στην Ιαπωνία. Αλλά η κατάσταση φαίνεται ότι χρόνο με τον χρόνο χειροτερεύει. Σύμφωνα με στοιχεία της κυβέρνησης του Γιουνιχίρο Κοϊζούμι, το ποσοστό των εργαζομένων που παίρνουν το σύνολο των διακοπών που δικαιούνται μειώθηκε στο 46% το οικονομικό έτος που έληξε τον Μάρτιο του 2005. Τα στοιχεία του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ) δείχνουν ότι οι Ιάπωνες δουλεύουν περισσότερο από τους Γερμανούς, τους Βρετανούς, ακόμη και από τους Αμερικανούς. Πολλοί ελπίζουν ότι όταν η γενιά των σημερινών εικοσάρηδων Ιαπώνων βγει στην παραγωγή, θα αλλάξει η εργασιακή κουλτούρα που χαρακτηρίζεται από το αξίωμα «δουλειά μέχρι θανάτου». Ειδικά οι απόφοιτοι ανωτάτων σχολών φαίνεται ότι δεν θεωρούν πλέον την προσφορά μιας θέσης εργασίας τόσο σημαντική για τη ζωή τους ώστε να επιτρέψουν στον εργοδότη τους να απαιτεί εξοντωτικά ωράρια. «Σήμερα οι εργαζόμενοι διστάζουν λιγότερο να αλλάξουν εργοδότη όταν διαπιστώνουν ότι δεν τους ικανοποιεί η απασχόλησή τους στη συγκεκριμένη εργασία. Αλλά η συμπεριφορά τους απέχει παρασάγγας από τη συμπεριφορά των εργαζομένων σε απορρυθμισμένες αγορές εργασίας της Δύσης. Σε 30 χρόνια από τώρα, όταν οι σημερινοί φοιτητές των πανεπιστημίων καταλάβουν διευθυντικές θέσεις στην κεντρική διοίκηση, τότε τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν. Οχι όμως νωρίτερα από τότε...» τονίζει ένας ιάπωνας εργοδότης.

XP. ΚΟΛΥΒΑΣ
Το ΒΗΜΑ, 16/07/2006