Τευχος 16


ΤΑ ΔΑΣΗ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΟΥΝ ΑΝΘΡΑΚΑ ΟΣΟ ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ ΤΟ ΔΙΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ ΣΤΗΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ...

Eλπίδες στα Παρατηρητήρια της Γης
Aναζητούν τρόπους προστασίας των τροπικών δασών

NANCY BETH JACKSON

Μικρογραφίες των τροπικών δασών του πλανήτη αναπαράγουν οι επιστήμονες σε προστατευόμενες περιοχές, για τη μελέτη του κύκλου ζωής τους και την καλύτερη προστασία τους.



Έχοντας αποκλειστική πρόσβαση στην τεχνητή ζούγκλα, οι ερευνητές μελέτησαν 300.000 δέντρα και 300 είδη με επιτόπια παρατήρηση αλλά και αξιοποιώντας την τελευταία λέξη της τεχνολογίας
 
Σε εκτάσεις εκατοντάδων στρεμμάτων, έχουν δημιουργήσει στη Διώρυγα του Παναμά μια μίνι ζούγκλα, την πρώτη από ένα παγκόσμιο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών όπου σήμερα καλλιεργούνται συνολικά τρία εκατομμύρια δέντρα. Οι επιστήμονες παρακολουθούν την τύχη των φυτών από την ώρα που θα πέσει ο σπόρος στο έδαφος. Τα τεχνητά δάση ονομάζονται Παρατηρητήρια της Γης και υπάρχουν σε 17 σημεία της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής, ενώ προετοιμάζονται κι άλλα.

Πολλά από τα τροπικά δάση του πλανήτη δεν έχουν χαρτογραφηθεί ακόμα. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι εκεί οι ειδικοί εντοπίζουν περισσότερα από τα μισά ζώα και φυτά της Γης. Στον Αμαζόνιο, όπου παρατηρείται η μεγαλύτερη βιοποικιλότητα του πλανήτη, 10 στρέμματα γης φιλοξενούν από 40 ώς 300 είδη δέντρων, ενώ στα δάση της Βόρειας Αμερικής υπάρχουν από 4 μέχρι 25...

Οι μίνι ζούγκλες του Κέντρου για την Επιστήμη των Τροπικών Δασών έχουν έκταση 4.630 στρέμματα, όπου οι ερευνητές παρακολουθούν 6.000 είδη, δηλαδή περίπου το 10% όλων των γνωστών τροπικών δέντρων.

Μείον 1,2% κάθε χρόνο. Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι σήμερα τα τροπικά δάση καλύπτουν το 6% του πλανήτη, μόλις τη μισή έκταση απ' ό,τι παλιότερα. H Ένωση για την Τροπική Βιολογία και την Διατήρηση των Δασών υπολογίζει ότι κάθε χρόνο εξαφανίζεται το 1,2% των τροπικών δασών που έχουν απομείνει.

«Αποθήκες» άνθρακα. Τα δάση παραμένουν απαραίτητα και πολύτιμα συστατικά στην ατμοσφαιρική διαδικασία. Ακόμα και τα μικρά παιδιά ξέρουν ότι τα δέντρα λειτουργούν ως «αποθήκες» άνθρακα, κατακρατώντας διοξείδιο του άνθρακα και απελευθερώνοντας οξυγόνο. Μερικές έρευνες όμως δείχνουν ότι τα δάση δεν μπορούν να απορροφήσουν άνθρακα όσο αυξάνεται το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα (ένα από τα αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου) και μάλιστα μπορεί να απελευθερώνουν ακόμα περισσότερο διοξείδιο. Χαρτογραφώντας και παρακολουθώντας την εξέλιξη των δέντρων σε πολλές ηπείρους για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι επιστήμονες θα δουν ξεκάθαρα πώς επηρεάζουν τα δάση οι ατμοσφαιρικές αλλαγές και πώς εκείνοι πρέπει να τα προστατέψουν.

Έρευνα δασών. H Μαδαγασκάρη είναι το επόμενο μέρος στα σχέδια του Κέντρου για την ανάπτυξη ενός τεχνητού δάσους. Θα είναι η πρώτη καινούργια περιοχή εδώ και μία δεκαετία. Ο διευθυντής του, Στιούαρτ Ντέιβις, θέλει να... ρίξει μια ματιά στο παρελθόν με παλαιοντολογικές έρευνες και στο μέλλον χαρτογραφώντας το DNA κάθε είδους που ζει σε αυτές τις εκτάσεις. «Υπάρχουν ακόμα πολλά πράγματα τα οποία δεν καταλαβαίνουμε», αναφέρει.

Τα προηγμένα τεχνολογικά συστήματα που χρησιμοποιούν βοηθούν πολύ τους ερευνητές όταν βρίσκονται στις ζούγκλες. Οι απογραφείς ξέρουν ανά πάσα στιγμή πού βρίσκονται και προς τα πού πρέπει να κατευθυνθούν χάρη στις συσκευές καθορισμού παγκόσμιας θέσης και αποθηκεύουν αμέσως τα στοιχεία στους προσωπικούς τους υπολογιστές παλάμης. Εκτός από την επιτόπια έρευνα και τους πύργους παρατήρησης στα δάση, οι επιστήμονες έχουν στη διάθεσή τους φωτογραφίες από αεροπλάνα και δορυφόρους, ενώ η ανάλυση του DNA είναι ένα ακόμη σύγχρονο εργαλείο που έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν τον τελευταίο καιρό.


Ανακαλύπτουν τα μυστικά των τροπικών δασών


Στην τοποθεσία Μπάρο Κολοράντο της Διώρυγας του Παναμά αναπτύχθηκε το πρώτο ελεγχόμενο τροπικό δάσος ενός παγκόσμιου δικτύου για επιστημονικούς σκοπούς
 
Τα στοιχεία που συλλέγουν οι επιστήμονες από τα Παρατηρητήρια της Γης ( τις μίνι ζούγκλες) τούς δίνουν τα εφόδια για λεπτομερείς αναλύσεις. Ξεπερνώντας τα εμπόδια των συνόρων, της απόστασης και των μετακινήσεων, μπορούν να δουν όλα τα στάδια της εξέλιξης και να διαπιστώσουν από κοντά τι συμβαίνει στο οικοσύστημα. Τα ευρήματα έχουν οδηγήσει και σε νέα θεωρητικά μοντέλα, όπως αυτό του Στίβεν Χάμπελ που υποστηρίζει πως «η επιβίωση των ειδών εξαρτάται από την τύχη και όχι από τον βαθμό προσαρμογής τους σε ένα γεωγραφικό σημείο».

Μέτρηση αντί... μαντείας. Το αρχηγείο του Κέντρου για την Επιστήμη των Τροπικών Δασών βρίσκεται στον Παναμά, και διευθυντής του είναι ο Στιούαρτ Ντέιβις, ένας Αυστραλός οικολόγος που έχει εργασθεί στην Ασία για λογαριασμό του Χάρβαρντ. Ένα από τα μεγαλύτερα ερευνητικά οφέλη που παρέχουν οι περιοχές αυτές στους επιστήμονες είναι ότι πλέον μπορούν να μετρήσουν, αντί να «μαντέψουν», τις γεωγραφικές αποστάσεις, τις κλίμακες και τις διακυμάνσεις στα τροπικά δάση.

Επιπτώσεις της ξηρασίας. Για παράδειγμα, από το 1988 μέχρι σήμερα ο Ρίτσαρντ Κόντιτ, επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου, έχει παρακολουθήσει τις επιπτώσεις της ξηρασίας σε δύο είδη δέντρων στο Μπάρο Κολοράντο του Παναμά. «Διαπιστώσαμε ότι τα δύο δέντρα, που συναντώνται συχνά στη δυτική ακτή της Νότιας Αμερικής, μαραίνονται πολύ πιο γρήγορα απ' ό,τι είχαμε υποθέσει. Τα στοιχεία μας είναι έτσι λεπτομερή και ακριβέστατα. Χρησιμοποιώντας μια εικοσιπενταετή κλίμακα παρακολούθησης, ξέρουμε ότι τα δάση και άλλα οικοσυστήματα αλλάζουν πολύ γρήγορα». Ο Στιβ Χάμπελ μαζί με τον Ρόμπιν Φόστερ αυτοί δημιούργησαν το δάσος στον Παναμά μελέτησαν 300 είδη και 300.000 δέντρα που σταδιακά από μικρά δενδρύλλια προσέλαβαν γιγαντιαίες διαστάσεις στο τροπικό δάσος. «Το Μπάρο Κολοράντο ήταν η μόνη τοποθεσία όπου μπορούσε να γίνει αυτή η έρευνα, καθώς προστατεύεται από επιδρομείς, καταπατητές, αγρότες και ξυλοκόπους. Σήμερα το μικρό μας δάσος έχει εξελιχθεί σε ένα οικουμενικό think tank».


Επιμέλεια: Στέφανος Κρίκκης, Εύη Ελευθεριάδου


ΤΑ ΝΕΑ , 10/06/2006



επιστροφή