 
| ||||||
Ο καταναλωτικός αναλφαβητισμός των Ελλήνων * Το Ευρωβαρόμετρο καταγράφει την αδιαφορία μας για τις μεγάλες ενεργειακές προκλήσεις της εποχής και την άρνησή μας να αλλάξουμε τις ρυπογόνες καθημερινές συνήθειές μας Καταναλωτικώς ανάδελφοι αποδεικνύονται οι Ελληνες σε δύο έρευνες που διενήργησε προσφάτως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Ευρωβαρόμετρο). H μία έρευνα αφορά τις ενεργειακές συνήθειες και αντιλήψεις των Ευρωπαίων και η άλλη αφορά τους κινδύνους που οι πολίτες των 25 κρατών-μελών θεωρούν ότι τους απειλούν. Ακόμη και οι Ελληνες της Κύπρου, με τους οποίους έχουμε κοινές προσλαμβάνουσες και συμμεριζόμαστε πολλές πεποιθήσεις για τον κόσμο που μας περιβάλλει, εμφανίζονται σαφώς πιο υπεύθυνοι και εξωστρεφείς στην κοινωνική τους συμπεριφορά και πιο ορθολογιστές στις αντιλήψεις. Οι Ελλαδίτες... δεν παιζόμαστε. Ενώ, π.χ., δηλώνουμε πρόθυμοι να ενημερωθούμε για τις ενεργειακές προκλήσεις του 21ου αιώνα και εκχωρούμε αβίαστα στις υπηρεσίες των Βρυξελλών κάθε αρμοδιότητα για να αποφασίσουν για μεγάλα προβλήματα της καθημερινότητάς μας (υγεία, περιβάλλον), δεν είμαστε διατεθειμένοι να αλλάξουμε ούτε μία από τις (κακές) συνήθειες και τη συμπεριφορά μας. Καταλογίζουμε στην EE ανεπάρκεια και λάθη χειρισμών αλλά εμείς δεν κουνάμε ούτε το δαχτυλάκι μας για να βελτιώσουμε τη ζωή τη δική μας και των παιδιών μας. Είμαστε αποφασισμένοι να πληρώσουμε τα διπλά για τη βενζίνη του αυτοκινήτου μας αλλά ούτε δραχμή για την παραγωγή καθαρών καυσίμων. Είμαστε αποφασισμένοι να πληρώσουμε τα τριπλά για να ταΐσουμε μέχρι σκασμού με βιολογικά προϊόντα τα παχύσαρκα παιδιά μας. Αγνοούμε τις εκατόμβες των τροχαίων αλλά τρομοκρατούμεθα από το τσίμπημα μιας μέλισσας. Ο μικρόκοσμός μας να 'ναι καλά. H Κόλαση είναι πάντα οι άλλοι. Ο πλανήτης, το περιβάλλον, το αύριο των παιδιών μας; Κούντου λούνα βίνι κι ό,τι θέλει ας γίνει...
H έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που καταγράφει τις συνήθειες, τις απόψεις και τα στερεότυπα των ευρωπαίων πολιτών σε ό,τι αφορά τη χρήση ενέργειας διενεργήθηκε τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2005. Σε μια περίοδο δηλαδή κατά την οποία οι τιμές του πετρελαίου - παραμένει ως γνωστόν η θεμελιώδης ενεργειακή πηγή του πλανήτη - βρίσκονταν πάνω από τα 65 δολάρια το βαρέλι και πάντως πολύ κοντά στο επίπεδο-ρεκόρ (70,85 δολάρια) που είχε φθάσει στις 31 Αυγούστου 2005. Ευλόγως θα περίμενε κανείς τα ευρήματα της έρευνας να καταγράψουν την ανησυχία των καταναλωτών ενέργειας - δηλαδή όλων των Ευρωπαίων... - για τις τρέχουσες εξελίξεις και τον προβληματισμό τους για το μέλλον όχι μόνο για λόγους περιβαλλοντικής ευαισθησίας, αλλά και επειδή την τελευταία διετία η ακριβή ενέργεια επηρεάζει σημαντικά την τσέπη τους. Αυτό συμβαίνει εν μέρει. Ελάχιστα όμως αφορά τους Ελληνες. * H μετάθεση ευθυνών Το προφίλ του έλληνα καταναλωτή ενέργειας καθορίζεται εν πολλοίς από ιδιοσυγκρασιακές συντεταγμένες, τις αξίες και τις καθημερινές συνήθειες που χαρακτηρίζουν την προσωπικότητά του: τη μετάθεση ευθυνών, την ήσσονα προσπάθεια δράσης, την ανεκτική αντιμετώπιση του εαυτού του, την ανελαστική αντιμετώπιση των άλλων, τη χαλαρή κοινωνική και οικολογική συνείδηση, την έλλειψη εμπιστοσύνης στη δημόσια διοίκηση και εν γένει στο «κράτος», την έλλειψη προσαρμοστικότητας, την καχυποψία απέναντι στη νεωτερικότητα, τον επαρχιωτισμό, την εσωστρέφειά του και τη συνεπαγόμενη αγωνία για την προστασία του μικρόκοσμου του. Ετσι, οι Ελληνες (μαζί με τους Κυπρίους) είναι εκείνοι που θεωρούν σε υψηλότερο ποσοστό σε σύγκριση με όλους τους άλλους Ευρωπαίους, ότι οι αποφάσεις και οι πρωτοβουλίες δράσης για τις ενεργειακές προκλήσεις του μέλλοντος πρέπει να ληφθούν σε πανευρωπαϊκό επίπεδο (61%) και όχι σε εθνικό ή τοπικό. Περισσότεροι από ένας στους δύο Ελληνες (55%) επιθυμούν να ενημερωθούν για την αποτελεσματικότερη χρήση της ενέργειας. Σε ποσοστό 41% δηλώνουν πρόθυμοι να προσαρμοστούν στη χρήση καταναλωτικού εξοπλισμού που θα εξοικονομούσε ενέργεια, ενώ σε ποσοστό 38% δεν έχουν αντίρρηση να κάνουν λιγότερο ενεργοβόρα χρήση του εξοπλισμού που διαθέτουν. Το πνεύμα εμφανίζεται πρόθυμον. Είναι όμως; Γιατί μόνο σε ποσοστό 27% (από τα χαμηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη) οι Ελληνες συμφωνούν στην υιοθέτηση φορολογικών κινήτρων για την αποτελεσματικότερη χρήση της ενέργειας. Αν και κατά 70% συμφωνούν στη μεγαλύτερη αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας και κατά 44% στη μεγαλύτερη χρήση της αιολικής, μόνο σε ποσοστό 22% (το χαμηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη) πιστεύουν ότι αξίζει να προωθηθεί η έρευνα σε νέες τεχνολογίες (υδρογόνο, βιοκαύσιμα) που θα μας παράσχουν καθαρά καύσιμα. * Ενεργειακή ασυνειδησία Αν η απαξία των Ελλήνων για την επιστημονική έρευνα ως μέσου για τη βελτίωση της ζωής τους είναι απογοητευτική, οι απαντήσεις τους στα ερωτήματα που αφορούν στοιχειώδεις και αυτονόητες καθημερινές πράξεις για την εξοικονόμηση ενέργειας είναι αποκαρδιωτικές. Το 71% διόλου ή ελάχιστα ενδιαφέρεται για την κατανάλωση των ηλεκτρικών λαμπτήρων που αγοράζει. Το 40% αδιαφορεί πλήρως για την ενέργεια που καταναλώνει το ηλεκτρικό ψυγείο που επιλέγει. Και μόνο για το 47% η κατανάλωση βενζίνης αποτελεί κριτήριο για την επιλογή αυτοκινήτου - ένας στους τέσσερις δηλώνει παντελώς αδιάφορος για το πόσο «καίει» το IX του. Τα ποσοστά αυτά αν συγκριθούν με τα αντίστοιχα στις άλλες χώρες της EE καταδεικνύουν ότι οι Ελληνες είναι από τους πλέον αδιάφορους Ευρωπαίους σε ό,τι αφορά την ενέργεια που καταναλώνουν στην καθημερινή τους ζωή. H σπάνις των ενεργειακών πόρων του πλανήτη δεν τους αφορά.. * Εξαρτημένοι από το IX Στην έρευνα της EE καταγράφεται για άλλη μία φορά η σχέση πάθους του Ελληνα με το ιδιωτικής χρήσεως αυτοκίνητό του. Αν και οι Ελληνες είναι οι πλέον πρόθυμοι Ευρωπαίοι (σε ποσοστό 65%) να αυξήσουν τη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς, είναι όμως και οι πλέον εξαρτημένοι από το αυτοκίνητό τους. Δηλώνουν κατά σχετική πλειοψηφία (27%) απρόθυμοι να μειώσουν τη χρήση του IX τους έστω και κατ' ελάχιστον, ακόμη και αν διπλασιάζονταν οι τιμές βενζίνης και έφθαναν τα 2 ευρώ το λίτρο! Παρά ταύτα, οι έξι στους δέκα Ελληνες αρνούνται κατηγορηματικά να πληρώσουν περισσότερο για να καταναλώσουν ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές! H περιβαλλοντική ασυνειδησία των Ελλήνων, αλλά και το βαθιά ριζωμένο αίσθημα αμφισβήτησης που έχουν για το αντίκρισμα των οικονομικών τους θυσιών καταγράφονται στις απαντήσεις που δίνουν όταν ερωτώνται ποιος πιστεύουν ότι είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος αντιμετώπισης των σημερινών ενεργειακών προκλήσεων, όπως οι υψηλές τιμές ενέργειας και οι διεθνείς υποχρεώσεις για μείωση των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Μόνο σε ποσοστό 18% δηλώνουν πρόθυμοι να βάλουν το χέρι στην τσέπη για το μέλλον του πλανήτη και των κατοίκων του (δηλαδή για το μέλλον των παιδιών τους). Αν και σχεδόν ένας στους δύο (46%) δηλώνει ότι προτίθεται να μειώσει την κατανάλωση ενέργειας - οι προθέσεις μας είναι αγνές... - τρεις στους τέσσερις (74%) απορρίπτουν κάθε οικονομική επιβάρυνση για τη σωτηρία του πλανήτη, καθώς πιστεύουν ότι τα χρήματά τους θα συμβάλουν στη «σωτηρία» ελαχίστων επιτηδείων. Και οι πολίτες του Λουξεμβούργου ή της Ολλανδίας διστάζουν να επιβαρυνθούν οικονομικά. Αλλά οι Λουξεμβούργιοι, παρά το ότι έχουν το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην EE, σε ποσοστό 70% επιλέγουν τους ηλεκτρικούς λαμπτήρες που αγοράζουν με βάση την κατανάλωση ρεύματος. Οσο για τους Ολλανδούς, μόνο σε ποσοστό 8% αδιαφορούν για την κατανάλωση του ψυγείου τους, ενώ κατά 66% δηλώνουν πρόθυμοι να ποδηλατήσουν ακόμη περισσότερο για να μειώσουν τη χρήση του IX τους. Γιατί να μην τους πιστέψει κανείς όταν υπόσχονται να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας; H διαφορά των Ελλήνων σε σύγκριση με τους άλλους Ευρωπαίους καθίσταται προφανής και από την κυνικά εκπεφρασμένη πρόθεση του 28% των ερωτηθέντων (είναι το μεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρώπη) ότι ούτε σκοπεύουν να αλλάξουν τις καταναλωτικές τους συνήθειες σε ό,τι αφορά τη χρήση ενέργειας ούτε προτίθενται να πληρώσουν περισσότερα! «Ακριβοί στα πίτουρα, φτηνοί στ' αλεύρι» * Στη διαχείριση των καθημερινών κινδύνων Ενδιαφέρουσες εκφάνσεις της ιδιοπαθούς σχιζοφρένειας των ελλήνων καταναλωτών αποκαλύπτει έρευνα του Ευρωβαρόμετρου που δημοσιεύθηκε προσφάτως για τη διαχείριση των καθημερινών κινδύνων που απειλούν τους Ευρωπαίους. H πρώτη διαπίστωση από τη μελέτη των ευρημάτων της έρευνας συνδέεται με τη σχέση εξάρτησης που έχουν οι Ελληνες για το αυτοκίνητό τους και με την περιφρόνησή τους για το περιβάλλον. Ετσι, ενώ η Ελλάδα είναι η χώρα με τα περισσότερα τροχαία δυστυχήματα ανά κάτοικο, οι Ελληνες δεν αισθάνονται ότι απειλούνται να εμπλακούν σε τροχαίο. Οι απειλές της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των τροχαίων αφορούν τους άλλους Ευρωπαίους. Για τους Ελληνες - και τους Κυπρίους - απειλή συνιστά η (κακή) ποιότητα των τροφίμων και ο κίνδυνος αλλεργιών. Στη σχετική ερώτηση της έρευνας οι Ελληνες απαντούν ότι ψωνίζουν τρόφιμα με μείζον κριτήριο την ποιότητά τους (κατά 67%, το υψηλότερο ποσοστό στην EE) και όχι με κριτήριο την τιμή τους. Οι Ελληνες με ποσοστό 57% είναι άλλωστε οι Ευρωπαίοι που έχουν τη μικρότερη εμπιστοσύνη στους θεσμούς και στις υπηρεσίες ελέγχου τροφίμων της EE. Και μετά τους Λιθουανούς είναι εκείνοι που διαπιστώνουν (σε ποσοστό 61%) σαφή υποβάθμιση της ποιότητας των τροφίμων την τελευταία δεκαετία. Θα υπέθετε κανείς ότι η ευαισθησία μας για την ποιότητα όσων τρώμε θα συνοδευόταν με μιαν ανάλογη ευαισθησία για τον τρόπο ζωής μας. Θα υπέθετε ότι είμαστε υποχόνδριοι με την υγεία μας και με τις καθημερινές μας συνήθειες. Συμβαίνει όμως το αντίθετο: είμαστε οι λιγότερο ενημερωμένοι Ευρωπαίοι για τους κινδύνους που εγκυμονεί για την υγεία μας η παχυσαρκία και οι δεύτεροι, μετά τους Πολωνούς, ανησυχούντες για τους κινδύνους από το κάπνισμα.
ΑΛ. ΚΑΨΥΛΗΣ
| ||||||
